De stad als machine of organisme

Hoe gedijen mensen in steeds meer en grotere steden? In The Human Scale laat regisseur Andreas Dalsgaard de Deense stedenbouwkundige Jan Gehl en zijn medewerkers wereldwijd voorbeelden in megasteden zien.

De film start met wolkenkrabbers en asfalt in China – de afgelopen decennia zijn daar 300 miljoen mensen naar gigasteden verhuisd. Dan laat de gerenommeerde Deense stedenbouwkundige Jan Gehl ons zien wat hij in de jaren '60 in Kopenhagen heeft veranderd. Zijn boodschap en aanpak: breng de menselijke maat terug, geen auto’s maar fietsers en wandelaars in de (binnen)steden. Gehl toont hoe hij dat aanpakte, en vergelijkt het Kopenhagen van toen met het Chongqin van nu. Enorme woonblokken, geïsoleerd wonen, mensen die het liefst hun til niet uitkomen. Scheiding van functies, waarbij je de stad kunt voorstellen als een machine met verkeersaders, en de auto’s als schakels in een keten voortbewegen. Een ontmenselijkte stad zonder gezellige openbare ruimten.

Times Square

Hoe breng je de menselijke maat (terug) in de stad? Gehl liet zich voor de trailer van de film fotograferen op de drukbezochte Campo in Siena. Dat is op zich begrijpelijk – dit plein heeft een enorme aantrekkingskracht en leeft – maar Siena is klein! Dat Gehl van het iconische Times Square in New York City een plein met zitjes heeft weten te maken, spreekt meer tot de verbeelding. In de jaren '80 was de binnenstad van Melbourne, Australië praktisch uitgestorven. Nu ‘zijn de straten onze woonkamer geworden’. De film toont protesten in Dhaka, Bangladesh tegen het plan om de riksja’s te verbieden. De fi etstaxi’s moeten plaats maken voor een serie nieuwe viaducten waarop in de toekomst dan enige miljoenen mensen in auto’s stil komen te staan. Gehls boodschap is duidelijk: de stad lééft bij 5 kilometer per uur – niet bij de 60 kilometer per uur om je woonblok in de verte te bereiken.

Na de aardbeving in Christchurch, Nieuw-Zeeland, twee jaar geleden betrok Gehl de bevolking direct bij de plannenmakerij. ‘Share an idea’ leidde tot tekeningen voor een lage en levendige stad.

En plein public

De documentaire is een pleidooi voor het plein, maar de insteek zou meer en plein public moeten zijn. De kijkers zien en horen vooral deskundigen die het allemaal mooi vertellen. Het publiek is en blijft toeschouwer. Hoe de mensen zelf de veranderingen ervaren, komt nauwelijks aan het licht. Daarmee is de documentaire interessant voor in de les, want de vragen die niet aan de orde komen, kun je goed met de leerlingen bespreken. Dan zou je Enschede als voorbeeld kunnen nemen, in de tijd dat het een textielstad was. Wonen, werken, voorzieningen en parken lagen toen allemaal in een straal van 2 kilometer bij elkaar. Hoe kun je die menging van functies realiseren in de megasteden Sao Paulo, Mexico City, Lagos, Dhaka, Tokyo, Chongqin? Misschien met meerdere stadscentra, meerdere magneten van bedrijvigheid?
Mooi lesmateriaal dus.

Publiekspleinen

The Doors worstelden in hun songs met LA, ‘city of Lost Angels’. Lou Reed bezong zijn NYC met ‘I want to fl y from dirty boulevard’. Ze konden niet van hun stad loskomen. Omdat ook zij wisten dat het in de stad gebeurt. Niet op de verkeerspleinen maar op de publiekspleinen. En daarvan maakt deze documentaire je bewust. 

The Human Scale door Andreas M.Dalsgaard. Denemarken 2012.
Duur: 83 minuten. Verkrijgbaar op dvd en Bluray. Zie ook www.thehumanscale.dk