Sumba: afgelegen eiland, maar icoon op het gebied van duurzame energie

Voor 2010 zaten nog veel inwoners van het Indonesische eiland Sumba zonder stroom. Nu is er een project aan de gang waarbij het hele eiland uiterlijk 2025 toegang krijgt tot 100 procent duurzame energie. Hoe gaat dit precies te werk? En kunnen andere landen een voorbeeld nemen aan Sumba?

Toegang tot elektriciteit: voor veel inwoners van Sumba is het nog nieuw. Sinds kort kunnen ze ook als het buiten donker is doorwerken. Vrouwen kunnen ’s avonds nog kleden weven, mannen kunnen hun gereedschap opknappen en kinderen kunnen langer studeren. Het is een hele verandering sinds 2010. Toen had maar 25 procent van de bewoners toegang tot elektriciteit. Het Sumba Iconic Island Project zorgt ervoor dat dat aantal nu groeit.

Het Sumba Iconic Island Project wil laten zien dat 100 procent duurzame energie mogelijk is. De 650 duizend bewoners van het eiland moeten voor 2025 kunnen leven van duurzame energie. De Nederlandse stichting HIVOS startte het project in 2010. Het is een flinke uitdaging: hoe doe je dat, zo’n eiland voorzien van alleen maar duurzame energie?

Opwekken van duurzame energie

Voordat HIVOS begon met het project op Sumba, keek de stichting naar manieren om duurzame energie op te kunnen wekken op het eiland. Dit is afhankelijk van de natuurlijke bronnen die daar aanwezig zijn. Voor Sumba zijn windenergie, zonne-energie, waterkrachtenergie en biogasenergie het meest geschikt. Er zijn windmolens en zonnepanelen op het eiland geplaatst. Daarnaast zijn er op dit moment twee waterkrachtcentrales op het eiland, deze bevinden zich in rivieren en wekken elektriciteit op door stroming van het water. Ook plaatst de organisatie biogasinstallaties bij de huizen van de inwoners. Deze manier van energie opwekken wordt uitgelegd in de afbeelding hieronder.

Kansen voor de lokale bewoners

Het project zorgt voor kansen voor de lokale inwoners. De toegang tot elektriciteit draagt bij aan de ontwikkeling van het eiland. De inwoners kunnen meer geld verdienen door ’s avonds extra te werken. Ook kunnen ze meer elektrische apparatuur gaan gebruiken om hun werk makkelijker te maken.

Het eiland is nu minder afgesloten van de rest van de wereld. Door de komst van televisies krijgen de inwoners beter mee wat er in andere delen van hun land en in de wereld gebeurt. In de toekomst komen er waarschijnlijk ook meer computers. Hierdoor kunnen de inwoners zelf contact houden met familie en vrienden die niet op het eiland wonen.

Voordat het project startte kookten veel van de inwoners nog met kerosine of kolen. Hier komen veel gassen bij vrij die slecht zijn voor de gezondheid. Door het project hebben veel inwoners toegang gekregen tot biogas voor gebruik in de keuken, wat beter voor gezondheid en milieu is.

Sumba als wereldvoorbeeld

Het Sumba Iconic Island Project is niet alleen maar opgezet om de inwoners te voorzien van duurzame energie. Een ander doel van het project is om een voorbeeld te zijn voor andere plekken op de wereld. Sumba is een klein, afgelegen eiland, dat nog niet erg ontwikkeld is. Hierdoor was er voor het project nauwelijks een energie-infrastructuur te vinden.

Eilanden die zich in dezelfde omstandigheden bevinden kunnen een voorbeeld nemen aan Sumba. Zij kunnen leren van de ervaringen die zijn opgedaan tijdens dit project, en kunnen ook zelf een ‘Iconic Island’ worden. Behalve eilanden, kunnen ook andere gebieden die zich in dezelfde omstandigheden bevinden Sumba als een voorbeeld gebruiken. Bijvoorbeeld afgelegen gebieden in Afrika waar ook nog amper energie-infrastructuur is.

Lessen uit Sumba

Samenwerking is belangrijk om een eiland te voorzien van 100 procent duurzame energie. Goede samenwerking helpt mee om doelen sneller te behalen. HIVOS werkt voor dit project onder andere samen met de lokale en nationale overheid, bedrijven, banken (onder andere de Asian Development Bank)  en andere stichtingen (zoals IBEKA). Ook is de lokale bevolking betrokken in het project.

Sander van ’t Foort, promovendus van de Nyenrode Business Universiteit, heeft samen met collega’s onderzoek gedaan naar samenwerkingen binnen het Sumba Iconic Island project. Daarover zegt hij: ‘Het vroegtijdig betrekken van alle stakeholders is essentieel geweest voor het project.’ Nog voordat het project goed en wel begonnen was, waren er namelijk al meerdere stakeholders benaderd voor samenwerking. Op deze manier waren direct alle partijen voor het project verzameld en konden ze meewerken en meefinancieren. Start bij een soortgelijk project dus vroeg met het zoeken van partijen om mee samen te werken.

Aan werken met zoveel partijen kleeft wel een gevaar. Van ’t Foort zegt hierover : ‘Te veel partijen waren onafhankelijk van elkaar bezig en wisten hun krachten niet te bundelen. Hivos heeft de rol als coördinator op zich genomen, maar het ontbreken van coördinatie zou nog steeds een gevaar kunnen zijn.’ Om het Sumba project succesvol af te ronden moet de coördinatie tussen alle partijen beter. Andere projecten zullen deze coördinatie vanaf het begin goed moeten aanpakken zodat iedere partij weet wat zijn bijdrage is.

Bij het Sumba project wordt de lokale bevolking sterk betrokken. De bevolking helpt vaak mee, zoals bij het bouwen van een van de waterkrachtcentrales. Dit is goed, omdat zij degene zijn die te maken krijgen met grote veranderingen in hun leven en leefomgeving. Op dit moment lopen ze vaak tegen technische problemen aan. De lokale bevolking heeft te weinig kennis om energie-installaties te repareren als deze stuk zijn. Doordat het eiland afgelegen is, duurt het vaak erg lang voordat er iemand komt die zo’n installatie wel kan repareren. Een oplossing is om de bevolking te leren hoe ze problemen zelf kunnen oplossen. Trainingen van de lokale bevolking zou dus onderdeel moeten zijn van zulke projecten.

Er zijn nog veel meer lessen te leren uit het Sumba project. Als andere gebieden ook zo’n project willen starten is het slim om deze lessen mee te nemen. Het Sumba project geeft deze gebieden een leidraad. Het kleine eiland is nu, dankzij het project, een voorbeeld voor de rest van de wereld.