Griend is hersteld, maar blijft het in de toekomst bestaan?

Het kleine eiland Griend in de Waddenzee is een oase voor vogels en zeehonden. Dankzij een innovatief herstelproject lijkt het eiland de strijd tegen de zee tijdelijk te winnen. Maar hoe toekomstbestendig is die aanpak écht? Ontdek hoe natuur, wetenschap en beleid samenwerkten aan het behoud van dit unieke stukje Nederland – en welke lessen we daaruit kunnen trekken voor andere eilanden in een stijgende zee.                                                                                                                                        

In de Nederlandse Waddenzee, tussen Vlieland en Friesland, ligt het eiland Griend. Een klein, onbewoond eiland (ongeveer 60 hectaren) van groot belang voor de natuur. Elk jaar vinden trekvogels hier hun rust- en broedplek, waaronder de grote stern en rosse grutto. Ook zeehonden zoeken de zandige randen van het eiland op om te rusten of hun jongen groot te brengen. Maar Griend stond jarenlang onder grote druk: door erosie als gevolg van menselijke ingrepen in het wadden gebied, dreigde het eiland langzaam te verdwijnen in zee. 

In 2016 werd daarom een grootschalig herstelproject uitgevoerd, met als doel het eiland toekomstbestendig te maken. Nu, bijna 10 jaar later, is het tijd om de balans op te maken. Wat heeft het herstelproject opgeleverd? En kunnen we verwachten dat Griend zich nog eens tien jaar kan handhaven?

Herstel door samenwerking

Het herstelproject op Griend werd gecoördineerd door Natuurmonumenten, in samenwerking met Rijkswaterstaat en diverse kennisinstellingen, waaronder Deltares en universiteiten. De belangrijkste doelstellingen? Het eiland beschermen tegen verdere erosie en de natuurlijke dynamiek van het eiland herstellen, zodat het eiland vaker kan overstromen. Dat klinkt waarschijnlijk tegenstellend, hoe bescherm je een eiland door het te laten overstromen? In dit soort systemen is de dynamiek van belang. Door de overstromingen kan het eiland door extra sedimenten en andere aangespoelde materialen toenemen in hoogte, wat essentieel is voor de ontwikkeling van het eiland.

Daarom werd er gekozen voor een combinatie van maatregelen: aan de westzijde van het eiland werd een grote zandsuppletie aangebracht, op andere plekken werd vegetatie afgeplagd. De bestaande zanddijk aan de noordkant van het eiland werd ook aangepakt, een deel van de dijk werd verlaagd om een overwash te creëren. Een overwash is een verlaging in de dijk, zodat de zee daar tijdens hoog water naar binnen kan stromen en sediment kan afzetten. Door deze maatregelen kan er nieuw sediment worden afgezet, dat vervolgens weer wordt vastgelegd door groeiende vegetatie – een natuurlijk proces van opbouw.

Vegetatie en erosie

Hoogtekaarten van het eiland tonen aan dat vegetatie een belangrijke rol speelt: op deze plekken wordt sediment vastgehouden en neemt de hoogte van het eiland toe. Bovendien breidt vegetatie zich uit naar nieuwe gebieden, wat dit proces verder versterkt.

Ondanks dat, blijkt uit data-analyses dat als de huidige erosietrends zich voortzetten, de oppervlakte van het eiland in 2034 weer gelijk zal zijn aan de oppervlakte in 2016 van voor de maatregelen. Wat betreft het volume aan sediment zal dat moment rond 2039 liggen. Totaal gezien is het eiland dan weer terug bij af. De ingrepen van Griend lijken dus een tijdelijk herstel van de morfologische balans. 

Bouwen met natuur als inspiratie

Het project op Griend past binnen een bredere ontwikkeling: ‘Building with nature’, waarbij natuurlijke processen worden ingezet bij de kustverdediging. Een bekend voorbeeld hiervan is de Zandmotor bij Ter Heijde: een grote kunstmatige zandbank die langzaam wordt verspreid door wind en zeestroming, waardoor de kust op een natuurlijke manier wordt aangevuld. De gedachte is dat werken met de kracht van de natuur duurzamer en flexibeler is dan werken ertegenin.

Ook op eilanden zoals Griend lijkt deze aanpak toepasbaar. Op plekken waar vegetatie zich vestigt, wordt sediment gevangen en vastgehouden. Waar vegetatie ontbreekt, blijft het eiland kwetsbaar voor afslag. De natuurlijke processen creëren zo een zelfversterkend systeem – mits de omstandigheden dit toelaten. Dit laat zien dat ecologie en geomorfologie nauw verweven zijn.

Druk op de toekomst

Toch zijn er kanttekeningen. De Waddenzee is een dynamisch systeem, dat onder druk staat door klimaatverandering. Stijgende zeespiegels, toename in extreme stormen en veranderende stromingen kunnen Griend extra verstoren. Zonder aanpassingsvermogen van het systeem is het niet zeker of Griend zijn huidige vorm kan behouden. Onder de huidige omstandigheden zal het eiland het hoogstwaarschijnlijk tot 2034 redden, maar met veranderingen in de omliggende systemen of het klimaat kunnen aanvullende maatregelen nodig zijn.

Leren van Griend

Griend biedt waardevolle lessen voor kustbeheer in Nederland. Net als de Zandmotor toont het eiland aan dat bouwen met de natuur perspectief bied in de strijd tegen zeespiegelstijging. Door samen te werken met natuurlijke processen, zoals vegetatiegroei, getij en sedimenttransport, ontstaat er een robuuster systeem.

Voor beleidsmakers, natuurbeheerders en ingenieurs is Griend dus meer dan een eiland. Het is een voorbeeld voor toekomstig kustbeheer. De kennis die hier wordt opgedaan kan weer gebruikt worden op andere kwetsbare locaties langs kusten. Wat vaststaat, is dat de combinatie van kennis, beleid en natuur krachtig kan zijn. Kleine eilanden kunnen grote verhalen vertellen, over ecologie, klimaatverandering, en de noodzaak om mee te bewegen met de natuur.

Meer weten over de Waddenzee en Griend? Kijk op Waddenzee Werelderfgoed, Natuurmonumenten of Waddenacademie.

BRONNEN

• Google Earth. (2025). Satellite imagery of Griend, The Netherlands [Digital Map]. Google.
• TU Delft, Rijkswaterstaat & Beeldmateriaal Nederland. (2024). Geotiles – Tile 05CN2 (multiple years) [Dataset].