Historisch Breda: de meest toegankelijke stad van Europa?

8 februari 2024
Auteurs:
Iris Veenvliet
Kennis

De historische binnenstad van Breda is een trekpleister voor toeristen vanwege haar gastvrijheid en rijke erfgoed. Echter, voor rolstoelgebruikers blijken er toegankelijkheidsproblemen te zijn. In een streven naar verbetering heeft de gemeente Breda zich tot doel gesteld om deze kwesties aan te pakken. Met behulp van fysieke aanpassingen en moderne technologie wil de gemeente de binnenstad tegen 2030 volledig drempelvrij maken. Dit artikel geeft een stem aan rolstoelgebruikers, die hun ervaringen delen over obstakels, en werpt een licht op de rol van technologie bij het verbeteren van de toegankelijkheid.

In 2018 werd de gemeente Breda bekroond met de prestigieuze 'Access City Award' voor haar toonaangevende inspanningen op het gebied van toegankelijkheid. Sindsdien heeft de gemeente zich toegewijd aan het verbeteren van de toegankelijkheid voor mensen met een beperking. Met initiatieven zoals het omdraaien van kinderkopjes en het instellen van een Toegankelijkheidsfonds, heeft Breda al tastbare resultaten behaald. Verder lanceerde de gemeente in 2023 de ‘Bereikbaar Breda Applicatie’ als technologie. Deze applicatie levert een bijdrage aan de toegankelijkheid van de binnenstad voor bezoekers met een beperking. In de ambitie om de binnenstad in 2030 volledig drempelvrij en toegankelijk te maken, komen nog veel inspanningen kijken, die door de ogen van rolstoelgebruikers een stuk duidelijker worden.

Rolstoeldiversiteit

Rolstoelen kennen een diverse variëteit, van handmatig aangedreven tot elektrisch aangedreven modellen, elk met unieke kenmerken in termen van aandrijving, wielconfiguraties en frames. In de sfeervolle historische binnenstad van Breda heeft deze verscheidenheid een merkbare invloed op de toegankelijkheid. Terwijl elektrische rolstoelen handig zijn voor lange afstanden en het overbruggen van hoogteverschillen, ervaren ze uitdagingen bij het trotseren van hoge drempels bij historische gebouwen en hebben ze meer ruimte nodig in toiletfaciliteiten. Aan de andere kant zijn handmatig aangedreven rolstoelen compacter en wendbaarder, maar vereisen ze meer fysieke inspanning, vooral op de ongelijke bestrating. Zoals een rolstoelgebruiker treffend opmerkt: "Waar ik eenvoudigweg met mijn handmatig aangedreven rolstoel naar binnen kan gaan om naar het toilet te gaan, kan iemand in een elektrische rolstoel dat niet altijd."

Een diversiteit aan toegankelijkheidsobstakels

De geschiedenis van de binnenstad van Breda begint in de Middeleeuwen. In deze tijd was rolstoelvriendelijkheid niet gangbaar en werd de historische omgeving niet ontworpen met moderne toegankelijkheidsnormen in gedachten. Vandaag de dag brengt dit uitdagingen met zich mee voor rolstoelgebruikers.   

De historische binnenstad van Breda staat bekend om haar prachtige, maar uitdagende, historische gebouwen. Deze gebouwen kenmerken zich vaak door smalle deuropeningen, trapjes, hoge drempels en opstapjes, wat het voor veel rolstoelgebruikers bemoeilijkt om binnenruimten, zoals winkels en restaurants, te betreden (zie afbeelding 1).  Sommige historische gebouwen zijn voorzien van drempelhulpen, die door rolstoelgebruikers worden beschouwd als eenvoudige en betaalbare oplossingen om de binnenstad toegankelijker te maken. Zoals een rolstoelgebruiker opmerkt: "Een rubberen drempelhulp kost vijfenvijftig euro. De duurste versie kost honderdvijftig euro. Het is dus helemaal niet zo moeilijk en duur. Het maakt zo’n verschil."

Niettemin, deze drempelhulpen zijn niet altijd geschikt vanwege steilheid en lengte, vooral gezien de smalle en hoge stoepen in de binnenstad. Een langere drempelhulp kan daarbij conflicteren met andere bezoekers van de binnenstad. Zoals een rolstoelgebruiker aangeeft: "Als die helling iets langer zou zijn, zouden mensen die bijvoorbeeld slechtziend zijn erover struikelen."

FOTO: IRIS VEENVLIET
Afbeelding 1: Toegang tot historische gebouwen in Breda kan lastig zijn voor rolstoelgebruikers door smalle deuropeningen en hoge drempels.

Een ander knelpunt is het gebrek aan toegankelijke toiletvoorzieningen. Rolstoelgebruikers hebben toegang nodig tot aangepaste toiletvoorzieningen die zijn ontworpen om hun specifieke toegankelijkheidsbehoeften tegemoet te komen. Echter, de historische aard van de binnenstad maakt de meeste toiletten ontoegankelijk, doordat ze zich op onhandige plekken bevinden, onbereikbaar of te klein zijn. Verder zijn weinig rolstoeltoegankelijke openbare toiletvoorzieningen de gehele dag beschikbaar. Dit ontmoedigt rolstoelgebruikers om langere tijd in de binnenstad te blijven of de binnenstad te komen bezoeken.

Kinderkopjes dragen bij aan de historische uitstraling van de binnenstad, maar vormen een uitdaging voor rolstoelgebruikers. Het ongelijke en hobbelige oppervlak veroorzaakt fysiek ongemak, pijn en vermoeidheid, beperkt mobiliteit en vergt extra inspanning van rolstoelgebruikers. Een rolstoelgebruiker benadrukt dit ‘de kinderkopjes maken het veel moeilijker en ik moet mijn wielen constant omhoog zetten, plat, omhoog, plat. Omdat anders de voorwielen vast komen te zitten. En dan krijg je het gevoel dat je veel meer stuitert. En voor mij met mijn kraakbeen doet het veel pijn’. 

FOTO: IRIS VEENVLIET
Afbeelding 2: Kinderkopjes dragen bij aan de historische uitstraling van de binnenstad, maar vormen een uitdaging voor rolstoelgebruikers.

Historie versus toegankelijkheid: een paradox? 

Het rolstoelvriendelijk maken van een historische binnenstad als Breda met haar beschermde monumenten, cultuurhistorische erfgoed en oude gebouwen is echter complex en een zaak van lange adem. Historische steden hechten namelijk veel waarde aan het maximaal behouden van de cultuurhistorische waarde, karakter en uitstraling van hun binnenstad. Het behoud van historisch erfgoed word dan ook beschouwd als essentieel voor de identiteit van de stad Breda. Maar dit botst met moderne toegankelijkheidsnormen en -richtlijnen die aanpassingen van de historische omgeving vragen, zoals hulpmiddelen als drempelhulpen, hellingbanen, liften en het verbreden van trottoirs. Verder is het behoud van historische gebouwen onderhevig aan strikte regelgeving, waardoor structurele aanpassingen voor toegankelijkheid bemoeilijkt worden. 

Een ander aspect dat meespeelt is dat het aanpassen van historische gebouwen en straten aan de huidige toegankelijkheidsrichtlijnen en -normen kostbaar is. Historische binnensteden, zoals Breda, ervaren budgettaire beperkingen die het moeilijk maken om de noodzakelijke investeringen te doen. 

Technologie faciliteert toegankelijkheid

Voor rolstoelgebruikers is het van essentieel belang om tijdens een bezoek aan de binnenstad van Breda over actuele informatie te beschikken, zoals details over gehandicaptenparkeerplaatsen en toegankelijke toiletten. Dit kan een cruciale rol spelen bij hun beslissing om al dan niet de binnenstad te bezoeken. Rolstoelgebruikers maken daarom gebruik van verschillende technologische middelen, zoals toegankelijkheidsapps en websites, om informatie te verkrijgen over de toegankelijkheid van de binnenstad van Breda.

Een rolstoelgebruiker benadrukt het belang van deze toegankelijkheidsinformatie: "Het scheelt zelfs vreemden in de stad een hoop stress over wat ik wel en niet kan. Als er duidelijk vermeld staat dat die restaurants toegankelijk zijn, kun je daar terecht, dan schept dat een bepaalde verwachting."

Om de toegankelijkheid van de binnenstad voor bezoekers met een beperking te verbeteren, ontwikkelt de gemeente Breda technologieën zoals de Bereikbaar Breda Applicatie. Deze applicatie bevat een digitale kaart met algemene informatie over basisvoorzieningen, waardoor rolstoelgebruikers zich beter kunnen voorbereiden op hun bezoek (zie afbeelding 3).

Echter, rolstoelgebruikers benadrukken dat algemene toegankelijkheidsinformatie niet altijd voldoende is vanwege de diverse behoeften onder rolstoelgebruikers. Ze pleiten voor gedetailleerde informatie en visualisaties, zoals foto’s, die hen in staat stellen om zelf te beoordelen of een locatie toegankelijk is op basis van hun specifieke behoeften. Dit omvat details zoals de breedte van deuren, de hoogte van drempels en de afmetingen van toiletruimten. 
Een rolstoelgebruiker legt uit: "Maar wanneer je alle details kent, weet je meteen of een plek toegankelijk is. Dat bespaart je energie, want het is teleurstellend om blij te worden van het zien van een gehandicaptentoilet, alleen om erachter te komen dat je er niet in kunt. Dan sta je daar.” 

Afbeelding 3: de Bereikbaar Breda Applicatie.

Inclusieve historie

Het is belangrijk om een balans te vinden tussen het historische karakter van een binnenstad en de toegankelijkheid voor rolstoelgebruikers om een inclusieve omgeving te creëren voor iedereen. Historische waarden en toegankelijkheid kunnen hand in hand gaan, vooral als rolstoelgebruikers als ervaringsdeskundigen worden betrokken als adviseur in besluitvormingsprocessen en via participatieve planning. Hun ervaringskennis onthult namelijk aspecten van toegankelijkheid die voor anderen onzichtbaar blijven. Verder, in historische binnensteden kan een simpele en goedkope drempelhulp een wereld van verschil maken voor rolstoelgebruikers, waardoor zij zelfstandig en volwaardig kunnen deelnemen aan vrijetijdsactiviteiten zoals winkelen en uiteten gaan. 

Technologische oplossingen, zoals apps en websites, dragen bij aan de verbetering van toegankelijkheid in historische binnensteden door informatie te verstrekken over de gebouwde omgeving. Het is echter cruciaal dat deze technologieën rekening houden met de diversiteit onder rolstoelgebruikers door gedetailleerde informatie en visuele elementen te bieden. Dit zijn de drie sleutels tot het creëren van een historische binnenstad die zowel het verleden eert als een inclusieve toekomst omarmt. 

BRONNEN

Pagina afdrukken