Hoe plastic jouw gezondheid beïnvloed

Of je nu langs een slot, rivier of het strand wandelt, je komt gegarandeerd plastic afval tegen. Sinds de eerste kunststoffen in de tweede helft van de twintigste eeuw werden geproduceerd kunnen we ons als mensheid een leven zonder plastic niet meer voorstellen. We gebruiken plastic vrijwel in ieder aspect van ons leven. Helaas heeft het een verwoestend effect op het milieu. Niet alleen belandt minstens 5 miljoen ton plastic per jaar in onze zeeën en oceanen, maar dit plastic valt uit elkaar in hele kleine deeltjes micro en nanoplastic, dat uiteindelijk zelfs zijn weg vindt naar de voedselketen. We vervuilen de zeeën en oceanen, vernietigen allerlei natuurgebieden en we hebben daarnaast ook nog eens een negatieve impact op onze eigen gezondheid door het gebruik van plastic.

Wegwerpplastic in zee

Plastic blijft op de bodem van de zee achter en heeft een enorme impact op dieren die daar leven. Recente schattingen wijzen uit dat jaarlijks tussen de  57.000 en 135.000 zeehonden en walvissen verstrikt raken tussen het afval. Een derde van alle onderzochte vogels heeft plastic in het spijsverteringskanaal. Wetenschappers die de verre diepten van de oceaan bij Japan, Schotland en Chili hebben onderzocht, zijn in ieder hoekje en gaatje plastic tegengekomen. Nog verontrustender: uit testen is gebleken dat zelfs op extreme diepte plastic in dieren is aangetroffen.

Het zien van aangespoelde dode dieren is al lang geen schok voor velen: walvissen, schildpadden, dolfijnen en andere zeedieren eten onbewust bergen met plastic, om vervolgens te stikken en op stranden aan te spoelen. Het aantal diersoorten in de zee dat slachtoffer is van onze slechte gewoontes is sinds 1997 verdubbeld van 267 naar 557. Milieuorganisaties van de Verenigde Naties waarschuwen voor een aanstaande ‘Ocean Armageddon’ tenzij we het gebruik van wegwerpplastic zoals tasjes, flessen, bestek en rietjes drastisch terugdringen.

Het lijkt erop dat we nog ver verwijderd zijn van het bereiken van de circulaire economie waarin we de meeste producten hergebruiken en recyclen in plaats van ze direct op de vuilstort te gooien.

Hoeveel plastic krijgen mensen binnen?

In december 2016 schreef de Gezondheidsraad een brief naar de staatssecretaris aangaande microplastic en het gevaar daarvan. De Raad schreef: ‘Met dit briefadvies vraagt de raad uw aandacht voor micro- en nanoplastics in het milieu en de mogelijke gevolgen voor de gezondheid van de Nederlandse bevolking.’ Tevens gaf de Raad aan dat er aanwijzingen zijn dat microplastics doorgegeven kunnen worden via voedselketens en in organismen van hogere trofische niveaus kunnen ophopen. Verschillende organismen die op het menu staan – waaronder schelpdieren, garnalen en diverse zeevissoorten – blijken microplastic te bevatten.

Helaas is dit niet ongewoon. Wetenschappers hebben plastic vezels, microplastic en microbeads aangetroffen in zowel zoet- als zoutwatervis, zowel wild als gekweekt. Diersoorten als plankton, schaal- en schelpdieren, vissen en walvissen krijgen regelmatig microplastics binnen omdat deze kleine deeltjes plastic er net zo uitzien als hun normale voedsel. Hierdoor raken zij verstopt, wordt hun eetlust verminderd, hun voedingsgedrag verandert en zowel de groei als het voortplantingsvermogen wordt beïnvloed.

De Europese Voedsel- en Warenautoriteit, de European Food Safety Authority, onderzocht de aanwezigheid van micro en nano plastic deeltjes in voedsel, met name vis- en schaaldieren, en concludeerde dat de gevolgen voor onze gezondheid groter kunnen zijn dan tot nu toe werd gedacht. De microplasticdeeltjes zijn waarschijnlijk minder gevaarlijk voor mensen, maar de nog kleinere nano deeltjes (< 1,5 micrometer) zouden volgens de EFSA weleens in onze organen door kunnen dringen. De schade die plastic daar aanricht is tot op heden niet bekend.

Onderzoek is momenteel nog beperkt door het ontbreken van de juiste meetmethodes, maar om plastic uit de voedselketen te houden moeten we de hoeveelheid plastic dat onze meren, rivieren en oceanen binnenkomt, drastisch terugdringen.

Plastic vermijden

Een plastic tasje heeft een gemiddelde gebruiksduur van slechts 20 minuten maar verdwijnt niet zodra je het weggooit. Het zakje zal duizenden jaren in het milieu blijven bestaan. In Nederland zijn gratis tasjes bij winkels al niet meer verkrijgbaar sinds 1 januari 2016, maar daarmee zijn we er nog lang niet. Elk jaar wordt er in Europa ongeveer 800.000 ton plastic tassen eenmalig gebruikt.

Brussel is van plan om de komende jaren actiever beleid tegen plasticgebruik te voeren. Zo is besloten dat er een verbod komt op plastic rietjes, bestek en wattenstaafjes.  Vanwege de schade die plastic kan veroorzaken aan ecosystemen, biodiversiteit en gezondheid van mens en dier wil de Europese Unie een rigoureuze aanpak.

Wat kun jij doen?

1. Recycle
   
   Het gebruik van plastic is onmisbaar voor de meeste bedrijven. Het aansporen van duurzaamheid en bijvoorbeeld het scheiden van afval kan een groot verschil maken. Door een speciaal recycle of afscheidingsbeleid op te stellen zorg je ervoor dat iedereen meedoet.
2. Neem je eigen lunch mee
   
   Plasticverpakkingen bestaan vaak uit plastic type 3, een hormoonontregelaar en mogelijke milieuvervuiler, welke niet of moeilijk te recyclen is. Koop je tijdens je werkpauze een voorverpakte lunch, dan word je bijna gedwongen om wegwerpplastic type 3 te kopen. Neem liever zelf iets mee in een lunchtrommel, dat scheelt weer een plastic zakje.
3. Voorkom onnodig gebruik van plastic verpakkingen
   
   Of het nou gaat om het kopen van bepaalde producten, het uitprinten van e-mails, or zelfs bij het gebruik van de waterkoeler: er zijn verschillende manieren om duurzamer te zijn. Ga het gebruik van plastic tegen waar mogelijk, gebruik op je werk bijvoorbeeld mokken, bekers, borden en bestek uit de keuken, in plaats van wegwerpproducten.

Sidrah Ahmad is auteur en marketingcoördinator bij Waterlogic, een internationale leverancier van waterkoelers. Ze heeft bijgedragen aan verschillende blogs over milieukwesties zoals onjuiste afvalverwerking, het gebruik van niet-recyclebaar plastic en watervervuiling. Haar passies zijn de volksgezondheid, medische ontdekkingen en milieunieuws.