Onderwijsdag 2023 – sneak preview [3]: De gevolgen van de oorlog in Oekraïne voor de toekomst van Europa

De oorlog in Oekraïne raakt steeds meer op de achtergrond en zal in de komende tijd wellicht overschaduwd worden door ander belangrijk nieuws. De afloop van deze oorlog is onzeker en zal afhangen van de bereidheid van het Westen om Oekraïne zowel militair als economisch te blijven steunen. In dit opzicht zijn de aanstaande verkiezingen in de VS (presidentschap) en de EU (Europees Parlement) van groot belang. Ongeacht de uitkomst, de gevolgen van de Russische invasie zijn ingrijpend. Deze lezing zal de korte-termijneffecten van de oorlog in kaart brengen, met voornamelijk aandacht voor de bespreking van de langetermijngevolgen.

Europa heeft snel en doortastend gehandeld om de afhankelijkheid van Russische fossiele energiebronnen te verminderen, maar wat heeft dit concreet betekend? De impact zal nader worden belicht. Bovendien zal ik dieper ingaan op de geopolitieke veranderingen die de EU doormaakt. Er is een groeiende consensus dat Europa militair moet samenwerken en een daadwerkelijk gemeenschappelijk buitenlands- en veiligheidsbeleid moet ontwikkelen, maar dit zal geen eenvoudige taak zijn.

Daarnaast zal ik aandacht besteden aan de vraag of Oekraïne en andere kandidaat-lidstaten snel kunnen toetreden tot de EU. Dit zou alleen mogelijk zijn na ingrijpende hervormingen binnen de EU. Samen met Bram van den Langenberg heb ik hierover een artikel geschreven in het septembernummer van Geografie. Op 6 oktober heeft de Europese Raad dit onderwerp besproken in Granada. Hoewel er nog geen definitieve besluiten zijn genomen, wordt duidelijk dat Brussel actief bezig is met de voorbereiding van deze besluitvorming. Welke richting zal dit opgaan? Hoewel de media kort aandacht hebben besteed aan bestuurlijke veranderingen, zoals de afschaffing van het vetorecht en de toekomstige samenstelling van de commissie, zal ik vooral de focus leggen op beleidsterreinen met een geografische dimensie, zoals klimaat, landbouw, regionaal beleid en migratie. Na mijn presentatie over deze onderwerpen is er gelegenheid voor vragen en discussie.