Pangea en de Rode Zee: kun jij ze linken?

Dat het oeroude supercontinent Pangea en de huidige Rode Zee op een interessante manier aan elkaar te linken zijn zal je waarschijnlijk niet meteen geloven. Toch is het zo, via de Wilson kringloop. In slechts een paar minuutjes kan jij erachter komen hoe!

Om te beginnen even kort iets over Pangea, dit supercontinent was opgebouwd uit alle huidige continenten samen en is sindsdien opgebroken in kleinere continenten. Deze kleinere continenten zijn vervolgens verder uit elkaar blijven drijven tot ze uiteindelijk op hun huidige positie uit kwamen, van waaruit ze nog altijd langzaam openbreken en verder uit elkaar bewegen. Dit alles is al 250 miljoen jaar bezig.

Wat weinig mensen zullen weten is dat dit proces onderdeel is van een nog veel langer durende kringloop die de ‘Wilson kringloop’ heet. Deze kringloop is vernoemd naar de beroemde Canadese aardwetenschapper Tuzo Wilson, die beroemd geworden is voor zijn bijdrage aan het vaststellen van de plaattektoniek theorie.

De Rode Zee

Vandaag de dag zijn er maar weinig plekken op aarde waar het opbreken van een continent aan de gang is. Eén van deze plekken is in de Rode Zee, hier breekt Arabië langzaam maar constant los van Afrika. Elk jaar schuiven Arabië en Afrika slechts enkele centimeters uit elkaar, maar je kunt je voorstellen dat over miljoenen jaren dit een grote verplaatsing teweeg brengt. De Rode zee is één van de jongste zeeën op aarde en hier vindt zeebodemspreiding dan ook pas ongeveer 5 miljoen jaar plaats, vandaar ook dat deze zee nog zo klein is. 

Wilson Kringloop

De Wilson Kringloop duurt maar liefst ongeveer 500 miljoen jaar. Aan het begin van deze periode bestaat een supercontinent (zoals Pangea) op aarde. Dit continent begint vervolgens uit een te vallen en uit elkaar de drijven, zoals dat momenteel nog steeds het geval is. Als de continenten echter maar ver genoeg uit elkaar drijven, dan komen ze elkaar op een gegeven moment vanzelf weer tegen. Dit gebeurt dan ook in de tweede helft van de kringloop. In deze tweede helft komen alle continenten steeds dichter bij elkaar, en beginnen sommige al tegen elkaar aan te botsen, waardoor grote bergketens zoals de Alpen en de Himalaya en veel vulkanisme zoals de ‘Ring of Fire’ om de Pacifische oceaan ontstaan. Uiteindelijk botsen alle continenten weer tegen elkaar aan waardoor er een nieuw supercontinent ontstaat.

Natuurlijk is het niet zo dat continenten pas weer tegen elkaar aanbotsen helemaal aan het einde van de kringloop. Ook tijdens de eerste helft al botst er wel eens een continent tegen een ander continent, waardoor er door de loop van de tijd ook wel grote continenten hebben  bestaan die uit een aantal van de huidige continenten bestonden. Eurazië en Amerika zijn daar hedendaagse voorbeelden van. De eerste kwam 60 miljoen jaar geleden tot stand, de tweede zelfs pas 15 miljoen jaar geleden. Wetenschappers kunnen aan de hand van de snelheid waarmee alle platen bewegen en in welke richting ze bewegen, voorspellen welke continenten in de toekomst zullen botsen om samen een groter continent te vormen. Dit zal bijvoorbeeld over ongeveer 60 miljoen jaar gebeuren met Australië en Eurafrazië (Afrika en Eurazië samen). Nog 70 miljoen jaar later zal ook Antarctica zich bij dit grote continent aansluiten en nog eens minstens 130 miljoen jaar later zullen vrijwel alle continenten weer samen zijn om een supercontinent te vormen wat Pangea Ultima of Amazië genoemd wordt.

Twee scenario’s

De reden dat er twee namen zijn voor dit volgende supercontinent komt omdat er twee scenario’s zijn waarop dit supercontinent zich zou kunnen vormen, die beide zouden leiden tot een anders uitziend supercontinent. In het geval van Pangea Ultima (wat zijn naam te danken heeft door de overeenkomsten die het zal gaan hebben met het oude Pangea), zal de Atlantische Oceaan zich weer sluiten, wat Amerika weer samen zal voegen met Afrika en Europa. Pangea Ultima zal worden omringd door de Mega Pacifische Oceaan. Terwijl in het scenario van Amazië de Pacifische Plaat onder Eurazië en Amerika zal gaan schuiven, waardoor de Grote Oceaan uiteindelijk zal sluiten. Hierdoor botst Amerika op Eurazië, wat ook een nieuw supercontinent tot gevolg zal hebben.

BRONNEN

• Bonatti, E., Cipriani, A., & Lupi, L. (2015). The Red Sea: Birth of an Ocean. In The Red Sea (pp. 29-44). Springer Berlin Heidelberg.
• Rudnick, R. L. (1995). Making continental crust. Nature, 378(6557), 571.
• Siddall, M., Rohling, E. J., Almogi-Labin, A., Hemleben, C., Meischner, D., Schmelzer, I., & Smeed, D. A. (2003). Sea-level fluctuations during the last glacial cycle. Nature, 423(6942), 853-858.
• Werner, F., & Lange, K. (1975). A bathymetric survey of the sill area between the Red Sea and the Gulf of Aden. Schweizerbart.
• Martinez, F., & Cochran, J. R. (1988). Structure and tectonics of the northern Red Sea: catching a continental margin between rifting and drifting. Tectonophysics, 150(1), 1-31.
• http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i001267.html
• https://www.tes.com/lessons/IYk64YDA5CaVig/the-red-sea
• http://www.uen.org/core/science/sciber/sciber9/stand-4/2a.shtml
• http://future.wikia.com/wiki/File:Pangea_Ultima_-_nations_map.jpg
• http://www.messagetoeagle.com/ring-of-fire-gigantic-zone-of-frequent-earthquakes-and-volcanic-eruptions/
• https://nl.wikipedia.org/wiki/Pangea