Polarisatie in de polder, hoe voorzieningen de stemmen splijten
Bij het CDA, D66 en de VVD snappen ze er niets van. Want: waarom zijn de PVV en FvD zo populair in plattelandsgemeenten? De Groene Amsterdammer publiceerde er een boeiend artikel over.
Na de verkiezingen van afgelopen maart blijkt dat de geografische kloof in het stemgedrag nog groter is geworden. Op het platteland zijn extreem rechtse partijen als de PVV en Forum voor de Democratie veel populairder dan in grote steden. Partijen als D66, VVD en CDA krabben zich op het hoofd over de reden.
De polarisatie is te herleiden naar de terugloop van publieke voorzieningen in de plattelandsgemeenten. De Groene Amsterdammer deed samen met Follow the Money onderzoek naar de ontwikkeling van overheidsvoorzieningen in Nederland in de laatste jaren. Hieruit blijkt dat zaken als onderwijs, bibliotheken, zorg en werkgelegenheid het hardst teruglopen in plattelandsgemeenten. ‘Zo sloten er in de afgelopen 25 jaar 1410 basisscholen, liepen de afstanden tot ziekenhuizen op en halveerde het aantal rechtbanken. Het aantal bibliotheeklocaties kromp in de afgelopen tien jaar met 28%’, schrijft Coen van de Ven in de Groene Amsterdammer van 14 oktober jl.
In Oost-Groningen, Zeeland, Drenthe en delen van Friesland verdwenen deze voorzieningen het vaakst, terwijl ze in Zuid-Holland, de Gooi- en Vechtstreek en Zwolle juist toenamen. In de gebieden waar de overheid meer zichtbaar werd, waren VVD en D66 de grootste partijen bij de laatste verkiezingen.
De ongelijke verdeling van voorzieningen tussen de stedelijk gebied en de provincie is ingezet in de jaren 1980, toen efficiëntie, concentratie op fusie van voorzieningen en grootstedelijk denken leidend werden. Voorzieningen werden vooral geconcentreerd in regio’s waar dat het meest doelmatig was. Dit was bijvoorbeeld te zien in het fuseren van politiebureaus tot één apparaat met 26 korpsen in 1993. Het resultaat was dat in heel Nederland politiebureaus sloten, maar het was vooral zichtbaar in de provincie. In Zeeland sloot 74% van de politiebureaus, in Friesland 66%. In Zuid-Holland bleef het beperkt tot ‘slechts’ 27% sluitingen.
In Zeeland sloot 74% van de politiebureaus, in Zuid-Holland ging 'slechts' 27% dicht.
Dit gedachtegoed is nog steeds de onderlegger voor het beleid van D66, PvdA, CDA en VVD. Kaag, Rutte en Hoekstra verbazen zich over de populariteit van de populistische partijen in de provincie, waar grotestadsproblemen als onveiligheid, vervuiling, vervreemding en migratie – afgezien van de opvang van asielzoekers – nauwelijks spelen. Terwijl juist de PVV en FvD verandering bieden en inzetten op het behoud van buurthuis, bibliotheek en een zoektocht naar banen op plekken waar mensen zich in de steek gelaten voelen door de overheid.
De parallel met de gele hesjes in Frankrijk is evident. Pieter Leroy schreef in Geografie mei 2021 over het protest van de gilets jaunes tegen de ‘verwoestijning’ van grote delen van Frankrijk. Lees hier meer.
In De Groene Amsterdammer Podcast interviewt Kees van den Bosch Groene-journalist Coen van de Ven en Remy Koens van Follow the Money over de regionaal sterke afname van voorzieningen.