Sako Musterd: een prominent stadsgeograaf gaat met emeritaat

Op vrijdag 18 oktober gaf Sako Musterd zijn afscheidscollege als hoogleraar stadsgeografie aan de Universiteit van Amsterdam. Daarmee komt een formeel einde aan een wetenschappelijke carrière van maar liefst 43 jaar, die begon in 1976 als assistent onderzoeksmethodologie aan die andere Amsterdamse universiteit, de VU.

Opgegroeid in Breda, verhuisde Musterd naar Amsterdam voor een studie sociale geografie. Dat kon toen nog aan de VU. Hij specialiseerde hij zich in stads- en plattelandsgeografie en planologie. De laatste twee jaar van zijn studie combineerde hij met zijn (hierboven al genoemde) eerste academische baan. Na zijn afstuderen ging Musterd werken als docent en onderzoeker aan de VU. In1985 promoveerde hij op onderzoek oververschillende structuren en ontwikkelingen van woongebieden in Tilburg.

Intussen was in Den Haag besloten dat universiteiten zich meer moesten specialiseren en van elkaar onderscheiden. De ‘TVC-operatie’ (Taakverdeling en Concentratie) leidde ertoe dat de opleiding sociale geografie en planologie bij de VU opgeheven werd. Een deel van de VU-geografen en planologen verhuisde naar Utrecht, een ander deel onder wie Sako Musterd stapte over naar de UvA.

De eerste jaren moesten de ‘oudgedienden’ van de UvA en de ‘nieuwkomers’ van de VU aan elkaar wennen. Uiteindelijk ontstond een hechte groep stadsgeografen, waarbij Musterd een belangrijke rol als bruggenbouwer speelde. Vanaf 1995, toen hij hoogleraar werd, bepaalde hij mede de koers van het stadsgeografisch onderzoek en onderwijs op de UvA. Zijn officiële hoogleraarstitel is overigens ‘hoogleraar sociale geografie, in het bijzonder van urbane en rurale nederzettingen’, maar het was al snel duidelijk dat stadsgeografie zijn hoofdspecialisatie was en bleef.

Netwerker en trendsetter

Behalve een goede onderzoeker en docent bleek Musterd ook een goede netwerker en bestuurder, zowel binnen als buiten de UvA. Zo gaf hij leiding aan het onderzoeksprogramma Stedelijke Netwerken (begin jaren ’90) en de Netherlands Graduate School for Housing and Urban Research (NETHUR). Ook op de UvA beperkten zijn managementtaken zich niet alleen tot zijn eigen leerstoelgroep. Hij was o.a. afdelingsvoorzitter, decaan en directeur van het onderzoeksinstituut AME en de eerste directeur van het UvA-onderzoekszwaartepunt Urban Studies, wat later uitgroeide tot het Centre for Urban Studies.

Internationaal timmerde Musterd ook flink aan de weg. Hij werd trendsetter in het internationaal op de kaart zetten van de Nederlandse stadsgeografie. Dat deed hij onder andere door vaak deel te nemen aan, of de leiding te nemen over, internationaal vergelijkende onderzoeksprojecten. Bekende voorbeelden zijn de door de EU gefinancierde projecten URBEX (Spatial Dimensions of Urban Social Exclusion and Integration), RESTATE (Restructuring Large-Scale Housing Estates in European Cities) en ACRE (Accommodating Creative Knowledge).

Samenwerker en inspirerend docent

Musterd koos al vroeg in zijn loopbaan specifieke onderzoeksthema’s waar velen hem nu vooral van kennen: etnische en sociaaleconomische segregatie, sociale mobiliteit, ongelijkheid en het al dan niet bestaan van ‘buurteffecten’. Aan de UvA werkte hij op deze thema’s vaak samen met o.a. Wim Ostendorf, Rinus Deurloo en Sjoerd de Vos. Internationaal heeft Musterd veel samengewerkt met o.a. George Galster en Roger Andersson. Hijwerkte ook aan diverse andere thema’s zoals de aantrekkingskracht van steden op creatieve en kennisintensieve bedrijven en werkers (‘creatieve kennissteden’), stedelijke groei en krimp en hoe stedelijk beleid daarop zou moeten reageren, gentrificatie, urbanisatie en suburbanisatie, polycentrische stedelijke regio’s, woonbeleid en woningmarkt, zin en/of onzin van mengingsbeleid in buurten.

Als hoogleraar heeft Sako Musterd ook generaties studenten lesgegeven in stadsgeografie en onderzoeksmethoden en veel onderzoekstalent opgeleid. Tot nu toe heeft hij 25 promovendi succesvol naar de eindstreep begeleid, ondergetekende was in 2001 de tweede die het onder zijn inspirerende en kundige begeleiding zover heeft mogen schoppen. Die promovendi zijn ook allemaal goed terechtgekomen: in de wetenschap als postdoc, UD, UHD of hoogleraar, of buiten de wetenschap in toegepast onderzoek, beleid of het bedrijfsleven.

Met het afscheidscollege en emeritaat wordt dus nu formeel een lange en rijke wetenschappelijke carrière afgesloten. Maar echt afgelopen is die carrière zeker nog niet! Alleen al de titel van het afscheidscollege maakt duidelijk dat Sako Musterd nog lang niet klaar is met de stadsgeografie: ‘New Perspectives on Residential Segregation’. Hij begeleidt nog vijf promovendi en zijn publicatielijst vermeldt nu al de eerste publicaties voor 2020. We zullen ongetwijfeld nog veel van hem gaan horen de komende jaren. Zijn Urban Geographies-groep aan de UvA zal wellicht onder leiding van zijn opvolgers Rivke Jaffe en Justus Uitermark andere wegen inslaan, maar kan op het stevige fundament dat de afgelopen decennia mede door hem is gelegd nog lang voortbouwen.

Lintje

Tijdens het afscheid werd Musterd nog verrast: hij werd benoemd tot Officier in de Orde van Oranje-Nassau. Musterd ontvangt deze onderscheiding omdat hij wordt gezien als een autoriteit binnen zijn vakgebied.