Tien jaar Kosovo: de vliegende start bleef uit

De lokroep van de altijd aanwezige geur van geroosterde kastanjes op de Moeder Teresa-boulevard in Pristina lijkt sterker dan normaal. Goedgevulde en doorrookte papieren zakjes vliegen over de toonbanken van de kleine rode pop-upkarretjes. Niet zo gek ook, de Kosovaren zijn massaal uitgerukt voor de viering van de tiende Onafhankelijkheidsdag. Een feestdag die vooral de grote problemen voor even verbloemt, vindt hosteleigenaar Jeton. ‘Dat we niet meer worden onderdrukt door de Serviërs is eigenlijk het enige dat er te vieren valt.’

De zon gaf de Kosovaarse hoofdstad Pristina afgelopen zaterdag nog wat kleur. Bijna warm was het zelfs. Hoe anders was dat exact tien jaar geleden, toen toenmalig premier en huidig president Hashim Thaçi in de ijzige kou zijn handtekening zette op het even daarvoor onthulde Newborn-monument, dat sindsdien ieder jaar een nieuw design krijgt. “Het sneeuwde die dag, maar dat weerhield de mensen er niet van de straten op te gaan. De nieuwsgierigheid naar wat de toekomst zou brengen was erg groot”, blikt gids Premtim terug op de belangrijkste dag uit de jonge Kosovaarse geschiedenis. Die vreugde is inmiddels behoorlijk getemperd. ‘Veel mensen hadden verwacht dat de grootste obstakels met het uitroepen de onafhankelijkheid waren overwonnen, dat er geen maat zou staan op de ontwikkelingen van Kosovo.’

Visumvrij reizen

Maar de grote stappen voorwaarts bleven uit, en dat frustreert hosteleigenaar Jeton. ‘Er heerst nog altijd een enorme werkloosheid en nog steeds moet Kosovo lobbyen voor erkenning. Bovendien kunnen we, en dat is mijn grootste frustratie, nog steeds niet door Europa reizen zonder visum. Europa behandelt ons op dat gebied als een Afrikaans land.’ Om die zo gewenste visumliberalisering te verkrijgen, moet eerst aan een aantal wensen van de EU worden voldaan. Naast het terugdringen van de corruptie, vormt het tekenen van een grensverdrag met Montenegro de voornaamste eis.

Dat die overeenkomst na drie jaar nu eindelijk op tafel ligt, is voor Jeton desondanks weinig reden tot optimisme. Veel Kosovaren vinden de gestelde eisen oneerlijk en betichten de Europese Unie van het meten met twee maten. ‘Iedere keer komt de EU weer met nieuwe eisen. Eerst was het terugdringen van corruptie het voornaamste obstakel dat het visumvrij reizen tegenhield. Het hele “grensverdrag-verhaal” is later pas aan het eisenpakket toegevoegd. En zodra dat proces is afgerond zal er vast weer iets nieuws van ons worden gevraagd.’

Rita Ora

Desondanks houden de Kosovaren hoop op betere tijden, denkt Premtim. Ze kunnen ook niet anders. En in zijn ogen kan de viering van de onafhankelijkheid daaraan bijdragen. Zo treedt de Brits-Kosovaarse popartiest – en ambassadrice van Kosovo – Rita Ora voor het eerst in zes jaar weer eens op in haar geboorteland. ‘Zij staat symbool voor het potentieel van de Kosovaren. Ze laat de mensen zien wat je als Kosovaar allemaal kunt bereiken’, analyseert Premtim.

De ongekende opkomst bij het concert neigt hem gelijk te geven. Al uren van tevoren staat de gehele boulevard stampvol met mensen. Laatkomers mogen blij zijn als ze een glimp van het spektakel mogen opvangen via een van de grote schermen. ‘Tegelijkertijd is het pijnlijk om te zien hoe Kosovaren over de grens zich schijnbaar wél weten te ontwikkelen. Kansen die Rita Ora heeft gehad, hebben de mensen hier gewoon niet’, vertelt Premtim, ‘en na jaren van ellende willen de mensen gewoon laten zien wat ze in hun mars hebben, meer vragen ze niet.’