Voorspellen gevolgen van droogte mogelijk

Het is mogelijk om de gevolgen van droogte te voorspellen, ontdekten onderzoekers recent. Met hulp van die voorspelling kunnen maatregelen genomen worden om de gevolgen te beperken. Dit is van groot belang voor de natuur, maar ook de landbouwsector en de scheepvaart hebben er baat bij.

Met de droogte in 2018 en ook dit jaar in grote delen van Nederland nog vers in het geheugen, is er toenemende behoefte aan seizoenverwachtingen voor droogte. Die zijn nodig om vroegtijdig maatregelen te kunnen nemen om de gevolgen van droogte te beperken voor onder meer de natuur, landbouw en scheepvaart. In Europees onderzoek dat recent is gepubliceerd in Nature Communications laten onderzoekers van de universiteiten van Wageningen, Utrecht en Freiburg (Duitsland) zien dat het mogelijk is om de gevolgen van droogte op o.a. scheepvaart, openbare watervoorziening, waterkwaliteit en ecosystemen te voorspellen voor het bovenstroomse gedeelte van de Rijn. Voor dit gebied is gekozen omdat hiervan bekend is hoe droogte schade veroorzaakt. Als deze gegevens ook bekend zijn voor andere regio’s kunnen dezelfde technieken toegepast worden.

Wat is droogte in Nederland?

Beter voorbereiden met voorspellingen

Seizoenverwachtingen stellen waterbeheerders in staat om vooruit te kijken in de toekomst en te zien hoeveel water er onze kant op zal stromen vanuit Duitsland en België. Uiteraard zijn deze voorspellingen niet perfect, maar ze geven wel een goed beeld van de mogelijke scenario’s die we kunnen verwachten. Wordt het droger, natter of kunnen we gewoon gemiddelde waterhoeveelheden verwachten. Op basis van dit soort scenario’s kijken we of er kans is op overstromingen en droogte in de komende maanden. Zo kunnen we daar op anticiperen. Als Nederland al last heeft van een watertekort en de voorspellingen laten zien dat deze droogte de komende maanden zeer waarschijnlijk zal aanhouden, is het zaak om zuiniger om te gaan met de beschikbare watervoorraden.

Deze nieuwe voorspellingen stellen waterbeheerders niet alleen in staat om droogte beter aan te zien komen, maar ook om te kijken welke mogelijke gevolgen we kunnen verwachten. Waar droogte soms leidt tot schade aan landbouw – bij lage grondwaterstanden en weinig regen – zorgt het in andere gevallen voor problemen voor de scheepvaart als gevolg van lage rivierstanden. Als we beter kunnen voorspelen welke gevolgen het meest waarschijnlijk zijn kunnen we met extra water proberen die sectoren te helpen.

Een voorbeeld: stel, de watervoorspellingen laten zien dat de kans erg groot is dat boeren veel last gaan krijgen van droogte in de komende twee maanden. Als je dat weet dan kun je boeren waarschuwen om zuinig om te gaan met het water dat ze nu nog hebben. Maar, waterbeheerders kunnen op dat moment ook extra water richting de landbouwgebieden sturen door gebruik te maken van de vele sloten en kanalen die we hebben in Nederland. Door een extra watervoorraad op te bouwen zijn de boeren beter voorbereid op een mogelijk watertekort in de komende twee maanden en dus is de schade als gevolg van de droogte hopelijk kleiner.

Het water wat dan naar de boeren gaat kan natuurlijk niet meer worden gebruikt voor andere doeleinden. Het is aan waterbeheerders om de afweging te maken waar het water heen gaat. Vragen als waar verwachten we de grootste schade en welke sectoren zijn het meeste kwetsbaar zijn daarbij van essentieel belang.

De verdringingsreeks

Om waterbeheerders te helpen bij het maken van dat soort keuzes tijdens een droogte is er in Nederland de verdringingsreeks. Deze reeks bepaalt bij wet hoe water verdeeld moeten worden bij tekort of droogte. Categorie 1 is het belangrijkste. Waterbeheerders kunnen de seizoenvoorspellingen gebruiken om te zorgen dat er nooit schade zal optreden in de belangrijkste categorieën en we niet zonder drinkwater of energie komen te zitten.

Beter voorbereiden op toekomstige droogteproblemen

Het is belangrijk dat waterbeheerders en andere belanghebbenden bij het voorspellen van de gevolgen van droogte ervaring gaan opdoen met seizoenverwachtingen. Temeer omdat perioden van droogte in de toekomst waarschijnlijk frequenter zullen voorkomen in Nederland, zoals Niko Wanders en collega’s eerder al berekenden. De stap waarbij we daadwerkelijk de gevolgen van droogte kunnen voorspellen, was een missende schakel in het Nederlands waterbeheer. We kunnen nu leren van het verleden en ons beter voorbereiden op toekomstige droogteproblemen.

Twee maanden vooruit

De onderzoekers maakten gebruik van een Europese database, de European Drought Impact Inventory (EDII), waarin duizenden gerapporteerde gevolgen van droogte voor verschillende sectoren over de afgelopen tientallen jaren zijn opgenomen. Met machine learning-technieken zijn de gevolgen in een bepaalde maand in het verleden gekoppeld aan perioden van droogte uit het verleden. Vervolgens hebben de onderzoekers met deze gekoppelde gegevens en historische seizoenverwachtingen van droogte de gevolgen voor bepaalde sectoren en gebieden berekend voor elke maand in de periode 1990-2017. Die voorspellingen hebben ze vergeleken met de waargenomen gevolgen. Hieruit bleek dat relevante verwachtingen over de gevolgen van droogte voor sommige sectoren twee tot vier maanden vooruit kunnen worden gegeven, en soms nog langer.

Hydroloog Dr Niko Wanders van de Universiteit Utrecht is een van de auteurs van de publicatie. Zijn bevinding dat droogte tot twee maanden vooruit te voorspellen is, vormde een belangrijke schakel in het Europese onderzoek.