Weinig geografisch onderzoek naar degrowth

Om Europa klimaatneutraal te krijgen is het van belang verschillende paden naar de toekomst serieus te bekijken. Degrowth is er daar een van. Wat is dit, en wat heeft de geografische wetenschap te bieden voor dit pad?

Degrowth is de laatste jaren populair. Dat blijkt onder andere uit het daverende succes van de Beyond Growth conference 2023. Een conferentie van 15 tot en met 17 mei in het Europese Parlement in Brussel waar jonge Europeanen samenkwamen om te discussiëren over alternatieve ontwikkelingspaden, waaronder degrowth. Er werd onder meer gesproken door de voorzitter van de Europese Commissie, Angela von der Leyen. Zij beargumenteerde het belang van een circulaire economie, onafhankelijk van fossiele brandstoffen en dat dit ten grondslag ligt aan de Europese Green Deal. Ondanks de focus van dit programma op het klimaatneutraal maken van Europa, zijn aanhangers van het degrowthperspectief het niet eens met de manier waarop. Volgens van der Leyen moet technologische vooruitgang vervuilende consumptie verminderen. Hierdoor kan de economie naar hartenlust blijven groeien, zonder de bijkomende milieu problematiek. Degrowthers pleiten juist voor het loslaten van deze ‘groeiobsessie’.

Meer geluk, minder uitstoot

De degrowthbeweging vindt haar oorsprong in het spraakmakende rapport The Limits to Growth van de Club van Rome, gepubliceerd in 1972. In dit rapport werd geconcludeerd dat als de huidige trends in economische groei en de negatieve effecten die hierbij horen onveranderd voortduren, we de draagkracht van de aarde binnen de volgende eeuw zullen overschrijden. Oftewel, als we blijven consumeren, produceren en bovenal groeien zoals we gewend zijn, kan de aarde dat niet aan. De roep van degrowthdenkers was dus om het roer drastisch om te gooien om dit te voorkomen. Het devies luidde om af te zien van economische groei als middel voor ontwikkeling, of zelfs als einddoel. In plaats daarvan zou juist moeten worden ingezet op het vergroten van de kwaliteit van leven die minder gericht is op consumeren. Juist idealen zoals solidariteit, coöperatie en gezelligheid zijn volgens degrowthers onmisbaar voor het bereiken van een hogere levenskwaliteit. Zij zijn er van overtuigd dat mensen meer voldoening halen uit zaken als sociale connecties, erkenning en het maken plezier dan van consumeren. Als de mensheid dit voorop zou stellen zouden we dus gelukkiger zijn én minder uitstoten. Vooral westerse samenlevingen moeten op de schop, wij consumeren veruit het meest. Dit zou niet-westerse landen ruimte geven om wel nog door te groeien totdat zij ook een hoger ontwikkelingsniveau bereiken. 

Belang van geografie

Ondanks dat er over het algemeen weinig consensus is over de manier waarop dit moet gebeuren, is men het over één ding wel eens; degrowth vereist veel veranderingen van onze samenleving. Hierdoor overbrugt het degrowthperspectief ook vele wetenschappelijke disciplines zoals economie, sociologie, psychologie, filosofie en milieuwetenschappen. Het lijkt bijna logisch dat de unieke ligging van de geografie tussen milieuwetenschappen, geesteswetenschappen en sociale wetenschappen haar perfect maakt om degrowth te onderzoeken. Echter blijft onderzoek naar degrowth vanuit een geografisch perspectief tot dusver nog beperkt, ondanks de onontgonnen potentie. Vooral de meer praktische kant van degrowth heeft veel aan inzichten vanuit de geografie. Iets concreets zoals hoe wordt degrowth in de praktijk gebracht, wat voor invloed heeft dit op zowel de ruimte als haar bewoners en wat is de rol van overheden hier in zijn vragen die bij uitstek in het domein van de geografie liggen.

Repair café

Een initiatief zoals een repair café kan worden gezien als degrowth pur sang. Dit zijn initiatieven die vaak vanuit de buurt zijn opgezet met als doel om reparatie van kapotte spullen te stimuleren. Dit doen zij door een ruimte te bieden waar mensen kapotte voorwerpen zoals apparaten, elektronica en meubels kunnen brengen die gratis worden gerepareerd door vrijwilligers. Zo worden ‘kapotte’ spullen minder snel weggegooid en wordt er dus minder geconsumeerd. Hiernaast heeft zo’n repair café vaak een belangrijke ontmoetingsfunctie voor de buurt. Mensen komen niet altijd langs om hun spullen te laten repareren, maar vaak ook voor alleen een praatje en een kopje koffie of om even te kijken wat er allemaal gebeurt. Dit sociale contact is iets wat de vrijwilligers ook als erg waardevol ervaren, de oprichter van een repair café in Utrecht zei hierover het volgende:

Een repair café omvat meer dan alleen het repareren van oude spullen, het leidt ook tot meer sociale cohesie in de buurt en kan dus op meerdere vlakken als degrowth worden gezien. Ondanks de duidelijke geografische kenmerken en aspecten van zulke initiatieven blijft dit tot nu toe onderbelicht in de wetenschap. Als geograaf roep ik daarom op tot meer onderzoek naar degrowth vanuit een geografisch perspectief. Geografisch onderzoek is onmisbaar om de ruimtelijke aspecten van degrowth te begrijpen en de mogelijke gevolgen ervan te analyseren. Laten we samenwerken en onze expertise gebruiken om een beter begrip te krijgen van deze benadering en bij te dragen aan een duurzamere toekomst.

BRON

• Meadows, D. H., Meadows, D. L., Randers, J. & Behrens, W. W. (1972). The Limits to Growth. A Report for the Club of Rome’s Project on the Predicament of Mankind. New York: Universe Books.