AGORA Magazine: electorale geografie

Het nieuwe nummer van AGORA Magazine is uit, met als thema electorale geografie. Je leest over stemgedrag en verkiezingen op diverse schaalniveaus, welke factoren onze keuze om wel of niet te stemmen beïnvloeden en verschillende methodes die electoraal geografen gebruiken in hun onderzoek. Het nummer is nu te bestellen!

De Amerikaanse presidentsverkiezingen liggen nog vers in ons geheugen en de kaarten met verkiezingsresultaten vlogen ons om de oren. Zet een willekeurige nieuwszender aan en analyses over waar de meeste Democraten hebben gestemd, of over het gemiddeld inkomen van de Trumpstemmer worden gepresenteerd.

Hetzelfde geldt voor verkiezingen dichter bij huis, want ook in Europa is electorale geografie populair. Zo werd in België in 1990 het boek Barsten in België uitgebracht, geschreven door Mort Subite (een werkgroep van Belgische professoren genoemd naar het café in Brussel waar ze vergaderden). In dit boek werden onder meer electorale analyses van Kamerverkiezingen in verband gebracht met levensbeschouwelijke assen (bijvoorbeeld katholiek onderwijs, veel of weinig kerkgang) en sociaaleconomische processen (zoals ongelijke mate van industrialisatie).

In de landelijke media komt electorale geografie met toenemende mate aan bod. Electoraal geograaf Josse de Voogd schuift regelmatig aan in televisieprogramma’s en legt uit waarom er naast een ‘Bible Belt’ nu ook een ’Green Belt’ te bespeuren is op de verkiezingskaart.  Ook plaatst hij verkiezingsresultaten in een breder historisch en ruimtelijk kader.

Europees stemgedrag

Naast landelijke verkiezingen moeten we in Europa sinds 1979 rekening houden met de Europese Parlementsverkiezingen. De opkomst van populistische politieke partijen met anti-EU-leuzen, de recente gebeurtenissen rondom de Brexit en de lage opkomstpercentages bij de verkiezingen maken duidelijk dat de EU meer aandacht moet besteden aan de sterkte en legitimiteit van het democratische systeem. Hiermee staan de spotlights direct gericht op het stemgedrag van de burgers binnen de EU. Waarom stemmen ze wel, en waarom juist niet?

Eerder onderzoek, zoals het boek van Mort Subite en het bekende rapport van Josse de Voogd over scheidingslijnen in Nederland, laat zien dat veel factoren invloed hebben op het stemgedrag van burgers ; van inkomen tot religie en van huishoudgrootte tot politieke voorkeur. In Nederland liggen de beslissende factoren vooral in het sociale domein. Zo blijkt uit onderzoek dat zaken als het ervaren welzijn van de burger, de ervaren eenzaamheid en de relatieve hoeveelheid vrijwilligers op gemeentelijk niveau, een relatie hebben tot de opkomstpercentages bij de Europese Parlementsverkiezingen van 2019.

Als we het lage opkomstpercentage in gemeentes als Rotterdam, Pekela, Den Helder en Tilburg willen verbeteren, moeten we werken aan het sociale vangnet waarin we het over die Europese politiek kunnen hebben (figuur 1). Want wat blijkt: als je het niet daarover kunt hebben langs de lijn bij de voerbalvereniging, in het klaslokaal, of tijdens de koffie in het buurthuis, dan is de kans een stuk kleiner dat je stem uit brengt tijdens de verkiezingen.

Simplificatie

Dit soort conclusies komen snel voort uit de kwalitatieve analyses. Het zijn ook het soort conclusies die we terug zien in de talkshows en de verkiezingsrapportages van CNN en FOX. Toch moeten we kritisch blijven. Electoraal geografen die kiezen voor dit soort kwalitatieve methodes, zullen altijd gelimiteerd zijn door de beschikbare data waarmee zij kunnen werken. Welke indicatoren gekozen worden (of juist worden weggelaten) en op welke schaal we kijken, heeft direct invloed op de uitkomst. Bovendien zijn dit soort methodes vaak schuldig aan simplificatie en haastige conclusies; tendensen die op het niveau van de groep kunnen worden waargenomen, zeggen niets over de mate waarop deze betrekking hebben op het niveau van het individu. Ook het verwarren van correlatie (twee variabelen komen samen voor) wordt nog vaak verward met causaliteit (het voorkomen van de ene variabele is een (rechtstreeks) gevolg van de andere variabele).

Maar ook andere methodes en invalshoeken zijn mogelijk. In het nieuwe themanummer van AGORA Magazine ‘Electorale Geografie’ komen verschillende aspecten van electorale geografie aan bod, zoals: wat zien geografen en politicologen verschillend bij de ruimtelijkheid van stemgedrag? Wat is de meerwaarde van kwalitatief onderzoek binnen electorale geografie, en wat kunnen we leren van feministische geografie om verkiezingen en al wat daarbij hoort beter te begrijpen en te verklaren? En hoe doe je dat nu, als electoraal geograaf positie innemen ten opzichte van je onderzoek?

Meer weten? Bestel het themanummer op de website: agora-magazine.nl.