Ecologische verbindingszones in de binnenstad

Het belang van biodiversiteit krijgt wereldwijd steeds meer aandacht en prioriteit. Voldoende toegankelijke leefruimte is voor biodiversiteit essentieel. Maar ruimtegebruik in steden staat in toenemende mate onder druk. Ecologische verbindingszones kunnen een uitweg bieden om ecologische schade tegen te gaan.

Ecologische verbindingszones maken het mogelijk voor ecosystemen om effectief middelen uit te wisselen. Deze zones verbinden twee of meer (natuur)gebieden. Het zijn passages die een habitat vormen voor verscheidene dieren – zowel inheemse, als seizoensgebonden en migrerende - en ze bieden bescherming, voedsel en onderdak. De biogeografische Eilandtheorie, ontwikkeld in de zestiger jaren, laat zien dat grotere eilanden een hogere biodiversiteit hebben en resistenter zijn tegen uitsterfte van soorten dan kleinere eilanden. Oorspronkelijk ging de theorie over daadwerkelijke eilanden, maar het principe geldt voor elk ecosysteem dat omringd is door stedelijke landschappen, zoals bijvoorbeeld een park midden in een stad. Ecologische verbindingszones zijn de schakel tussen de ‘eilanden’. Er zijn niet alleen voordelen van ecologische verbindingszones voor dieren en ander natuurlijk leven in deze zones, maar ook mensen hebben er baat bij. Natuur doet ons goed: onze stemming, onze motivatie en onze mentale gesteldheid worden er beter van. Op een grotere schaal levert de natuur in ecologische verbindingszones verschillen praktische voordelen voor de stad: als natuurlijk systeem voor waterafvoer, stedelijke verkoeling of als natuurlijke luchtverfrisser.

Garden City

Het Garden City-concept ontstond toen de nadelen van een volgebouwd stedelijk gebied doordrongen en men de voordelen van natuur als deel van onze dagelijkse ervaring inzag. De groei in populariteit van de Garden City was een voorbode op de hedendaagse implementatie van ecologische verbindingszones.

Ecologische verbindingszones bestaan in verschillende vormen en groottes. De vorm en grootte van deze zones hangen voornamelijk af van de specifieke natuur waarvoor de zones gebruikt worden. Een voorbeeld dat wereldwijd als groot succes wordt beschouwd is de bijensnelweg in Oslo. Omdat bijen kunnen vliegen, betekent dit dat ze niet een ononderbroken aanwezigheid van plantengroei nodig hebben om een stad te kunnen doorkruizen. Om die reden was dit specifieke voorbeeld vrij gemakkelijk om te ontwikkelen. Andere ecologische verbindingszones vereisen vaak meer middelen en ruimte. Een ambitieus voorbeeld in Massachusetts verbindt het Franklin Park aan de Charles River via een collectie van kleinere groene ruimtes. Door deze vorm van meerdere groene knooppunten wordt het gebied ook wel ‘The Emerald Necklace’ genoemd. Deze corridor spreidt zich in totaal uit over zo’n 1100 hectare grond en is een voorbeeld van wat er zoal mogelijk is wanneer er door verschillende partijen en belanghebbenden wordt samengewerkt.

Een ander ambitieus voorbeeld van succesvol geïmplementeerde natuurcorridors is te vinden in Singapore. Ondanks dat Singapore de op twee-na-dichtstbevolkte stad ter wereld is, lukte het daar om alle grote parken met elkaar te verbinden. Deze reeks natuurcorridors heet het 'Park Connector Network'.

Prioriteit voor groen

De haalbaarheid van ecologische verbindingszones in de binnenstad hangt veelal af van de bereidheid van stadsbewoners om biodiversiteit prioriteit te geven. Dit vereist andere manieren van leven. Groningen bijvoorbeeld, heeft een stadsplan dat autorijden in de binnenstad probeert te ontmoedigen. Dit zijn het soort beslissingen die nodig zijn om ruimte te maken voor natuur in binnensteden.

Een andere stad in Nederland met een uitgebreide(re) visie op een groene(re) stad is Amsterdam met het plan 'Visie Groene Infrastructuur 2050'. Als onderdeel van dit plan zegt de gemeente dat alle openbare ruimtes standaard groen moeten zijn (‘Green by default’) - een poging het grijs van de stad te vervangen en een sterker gemeenschapsgevoel met, en in, de natuur te bevorderen.

De menselijke omgeving kan prima samengaan met natuurlijke gebieden, deze relatie moet simpelweg de ruimte krijgen om te kunnen groeien. We moeten het belang van elk soort leven, groot en klein, leren waarderen.

Een Engelse versie van dit verhaal verscheen eerder op Girugten.