Het klimaat veranderd en het klimaat verandert

Egbert van der Zee was in Zuid-Afrika en schrok van de gevolgen van klimaatverandering daar. Vooral droogte is een groot probleem. Zoals het nu lijkt, is het water begin 2018 op, en niemand weet wat er dan gaat gebeuren. De zeer kwetsbare economie, en het kwetsbaardere ecosysteem lijden zwaar onder de recente droogte. Dit gebied is een van de vele frontlinies in de wereldwijde ‘war on climate change’.

In de droge gebieden van Zuid-West Afrika, van Kaapstad tot Namibië, regent het al vier jaar nauwelijks meer. Vooral de toch al droge Karoo, Kalahari en Namib woestijn worden zwaar getroffen. Van de al zeer marginale 40mm regen die hier jaarlijks valt, viel er de laatst jaren slechts een kwart. Vee sterft in de dorre velden, en zelfs de wereldberoemde lentebloemen in het Zuid-Afrikaanse Namaqualand lieten zich dit voorjaar voor het eerst in de recente geschiedenis nauwelijks zien. De bijna 4 miljoen inwoners van Kaapstad mogen hun tuinen niet meer sproeien en worden aangemoedigd maximaal 2 minuten te douchen. Zoals het nu lijkt, is het water begin 2018 op, en niemand weet wat er dan gaat gebeuren. De zeer kwetsbare economie, en het kwetsbaardere ecosysteem lijden zwaar onder de recente droogte. Dit gebied is een van de vele frontlinies in de wereldwijde ‘war on climate change’.

Terwijl sommigen vluchten, het zware boerenbestaan opgeven, proberen anderen manieren te vinden om hun bestaan aan te passen aan de veranderende omstandigheden: adaptatie. Conventionele voorbeelden hiervan zijn het extensiveren van de veeteelt, het aanleggen van drinkwaterputten en het irrigeren via rivieren. Meer innovatief, maar ook duurder zijn de veerkrachtige en klimaatbestendige akkers met schaduwdaken en druppelirrigatiesystemen die het mogelijk maken om ‘cash crops’ zoals tafeldruiven te verbouwen in dit zeer droge gebied. Andere landeigenaren kiezen een andere strategie. Zij verruilen landbouw en veeteelt voor het terugbrengen van de oorspronkelijke begroeiing en zetten wilde endemische zoogdieren, zoals springbokken en gemsbokken uit. Deze dieren, die beter tegen droogte en andere extreme klimaatgebeurtenissen kunnen worden gefokt voor het vlees of aangeboden voor de plezierjacht aan goed betalende toeristen.

Naast vluchten of aanpassen, kiezen sommigen voor nog een andere strategie: mitigatie. Waar in de klimaatakkoorden wordt gesproken hoe we een halt kunnen brengen aan de klimaatverandering, wordt er middenin de droogte op steeds meer plekken actie gevoerd tegen klimaatverandering. En dit gebeurt op een andere manier dan je zou verwachten. Op steeds meer plaatsen in dit gebied worden boerderijen omgevormd tot toeristische accommodaties. Het bijzondere is dat deze accommodaties niet alleen op een duurzame manier opereren, maar ook hun gasten kennis laten maken met enerzijds de gevolgen van klimaatverandering, maar ook laten zien hoe je op een comfortabele manier kunt leven met een kleine ecologische voetafdruk. Stroom wordt opgewekt met zonnecellen, water uit de put en zo veel mogelijk van wat op tafel komt, komt van het eigen land. Authentieker vakantie vieren op het Afrikaanse platteland kan bijna niet.

‘Welkom in het paradijs’ met deze woorden begroeten Hannecke en Kobus, de eigenaars van Daberas guest farm, me na een lange rit over onverharde wegen. ‘Ga gerust een wandeling maken, en wees niet bang voor de luipaarden; die eten alleen kleine kinderen’. De voormalige schapenboerderij van Hannecke en Kobus is tegenwoordig een kleinschalige gastenaccommodatie, en draagt het label ‘luipaardvriendelijk’. Er wordt onderzoek gedaan naar luipaarden, waarvan er naar schatting 9 op het terrein van de boerderij leven. Kobus neemt zijn gasten mee op de boerderij en vertelt over de geologie, het klimaat, de planten en de dieren. ‘Ik heb een vergunning om te irrigeren, en zou een fortuin kunnen verdienen met het verbouwen van druiven. Maar dat doe ik niet. Het voelt alsof je een schilderij van Van Gogh krijgt, en hem vervolgens bewerkt met vingerverf. Het is hier zo mooi, zo kwetsbaar en zo bijzonder. Daar moet je goed voor zorgen’. Kobus fronst als hij ziet dat een groep bavianen weer het dak van zijn toeristenaccommodatie in aanbouw heeft gesloopt. Dat is ook samenleven met de natuur.

Naast Hannecke en Kobus ontmoette ik veel meer mensen die in dit droge land toeristen ontvangen. De mensen die ik ontmoette hebben een aantal dingen gemeen. Ze moeten leven met de effecten van klimaatverandering, maar weigeren de strijd op te geven. Ze hebben hun leven aangepast aan de omstandigheden en laten zien dat dit op een comfortabele manier kan. En het zijn bouwers. Bill en Jeanine bouwden bijvoorbeeld zonder enig voorbeeld eco-vriendelijke huisjes van strobalen. Nu, twintig jaar later, bieden dezelfde huisjes nog steeds een comfortabel en uniek onderdak voor hun gasten. De verhalen van deze pioniers maken indruk. In de droge gebieden van Zuidelijk Afrika, maar ook op vele andere plekken in de wereld, woedt een micro-oorlog tegen klimaatverandering. En met elke keer dat het verhaal wordt doorverteld, zijn we een stap dichter bij een overwinning. Verantwoordelijk toerisme kan daarin helpen. Toerisme heeft een steeds grotere effect op de wereldwijde ecologische voetafdruk en helemaal niet reizen zou misschien wel het beste zijn. Maar door te reizen ontmoet je mensen, hoor je verhalen en hou je soms ook je eigen levensfilosofie tegen het licht. Teruggekomen in Kaapstad, draaide ik de douche alweer uit voor hij goed en wel warm was. Dat is de kracht van verhalen.