Hoe zeespiegelstijging de sedimenthuishouding van een delta beïnvloedt
Voor het water, klei en zand dat door rivieren stroomt, is de delta de laatste stop voordat het de zee in stroomt. Een deel van het sediment dat in de delta aankomt bereikt de zee niet, maar bezinkt en blijft ‘gevangen’ op de delta. Dat is niet nieuw, maar nu blijkt dat delta’s die onderhevig aan zeespiegelstijging zijn meer sediment vangen dan andere delta’s. Dat kan nog wel eens van pas komen, als dit sediment het land ophoogt en zo de relatieve zeespiegelstijging vermindert.
Het effect van zeespiegelstijging op delta’s wordt in onderzoeken vaak benaderd alsof er water aan een denkbeeldige badkuip wordt toegevoegd: bij een hogere zeespiegel verdrinkt het land een stukje meer. Maar hoeveel, en waar een delta verdrinkt, is een samenspel tussen de krachten van rivier en zee.
Rivierdelta’s zoals de Rijn-Maas delta krijgen door zeespiegelstijging steeds vaker te maken met overstromingen. Als het land met de zee mee kan stijgen, hebben we een minder groot probleem. Hiervoor moet er wel genoeg sediment zijn, en het sediment niet afgevoerd worden naar de diepe zee. Veenvorming kan ook bijdragen aan het ophogen van de delta.
Het blijkt dat delta’s die te maken hebben met zeespiegelstijging minder sediment laten wegspoelen naar zee. In delta’s stroomt water langzamer dan in rivieren bovenstrooms. Die vermindering in stroomsnelheid in een delta danken we deels aan de zee, omdat het rivierwater als het ware op het zeewater botst, en er in de delta een file van sediment en water ontstaat. Als de zeespiegel stijgt, komt die botsing eerder, want het water staat hoger. Eigenlijk logisch dus, dat een verhoging van de zeespiegel, zorgt voor een heftigere file.
Grotere delen van de delta komen zo onder ondiep, langzaam stromend water te staan. Door de kleine afstand tot de bodem en de lage stroomsnelheden hier, krijgen meer sedimentdeeltjes de kans om te bezinken. Zelfs klei, of kleine zanddeeltjes kunnen onder zulke omstandigheden worden afgezet. Zulke lichte deeltjes zakken normaliter niet snel naar beneden, omdat ze door het water makkelijk te dragen zijn.
Dat delta’s zich anders gedragen onder invloed van zeespiegelstijging, weten we al langer. Delta’s die veel sediment krijgen en maar een beetje last hebben van zeespiegelstijging, bouwen zich uit en worden groter. Datzelfde volume aan sediment hoogt in een situatie met meer zeespiegelstijging de delta vooral op. De delta’s die te maken hadden met zeespiegelstijging, hadden na verloop van tijd een kleiner oppervlak dan de delta’s zonder zeespiegelstijging. Bij zeespiegelstijging wordt sediment dus inderdaad vooral ingezet om het land met de zee mee te laten stijgen, maar er wordt hier ook méér sediment voor ‘gevangen’ door de delta.
Hoe nu verder?
Om de door zeespiegelstijging vergrote sedimentvangst mogelijk te maken, is het dus belangrijk dat water zijn eigen weg kan gaan. Delta’s houden pas sediment vast als het water zich kan verspreiden over de delta, en niet als diepe geulen het water zo snel mogelijk afvoeren naar zee. Toch zijn er in het Nederlands landschap veel dijken die ons beschermen tegen het overstromingsgevaar, en de vrije loop van het water verhinderen. Op de rivieren varen grote schepen, die diepe geulen behoeven. Daarvoor wordt dan weer veel gebaggerd. Als we willen dat het land met de zee meestijgt, moeten we zulke maatregelen heroverwegen.
MEER INFORMATIE
BRONNEN
- Lageweg, W. I. van de, & Slangen, A. B. A. (2017). Predicting dynamic coastal delta change in response to sea-level rise. Journal of Marine Science and Engineering, 5(2).
- Mersbergen, C. van (2021). 600 jaar na de vloed: 'Absurd dat we gewoon doorbouwen alsof er niets aan de hand is'. Algemeen Dagblad.
- Nienhuis, J. H., Paniagua - Arroyave, J., Dunn, F., Cohen, S., & Tornqvist, T. (2021). Sediment retention in river deltas and feedbacks with delta morphology. EGU General Assembly 2021.