Onderwijsdag – sneak preview [3]: Luchtcirculatie op je papieren bordje

Fysische geografie bestaat voor veel leerlingen uit een boel begrippen, modellen en diagrammen die ze vaak moeilijk kunnen relateren aan hun eigen belevingswereld. De  verschijnselen zijn bijvoorbeeld te groot, voltrekken zich te langzaam, of zijn simpelweg onzichtbaar, omdat ze diep in de aarde plaatsvinden. Dat maakt het soms lastig fysisch geografische onderwerpen te doceren op een niveau voorbij reproductie. Maar dat hoeft niet.

 Om fysisch geografische (c.q. aardwetenschappelijke) onderwerpen voor het voetlicht te brengen zijn allerlei werkvormen ontwikkeld. De vakdidactici van de Universiteit van Amsterdam (UvA) hebben vooral inspiratie geput uit het materiaal van de Special Interest Group Physical Geography van de Engelse Geographical Association, maar ook uit werkvormen van David Leat (Thinking Through Geography), Ben Ballin en Nathan Morland en het materiaal verzameld op de site Earth Learning Idea van wijlen Chris King en collega’s.

De afgelopen jaren hebben studenten aan de lerarenopleiding van de UvA veel van deze werkvormen vertaald naar de Nederlandse context. De oefeningen en aanpakken verhelderen de ‘moeilijke’ kanten van fysisch geografische onderwerpen door aan te grijpen bij dingen die leerlingen wél weten en kunnen. Zo kun je veranderingen in het landschap beter begrijpen (ook al is de tijdsschaal zo lang) als je verschillende landschapselementen gaat zien als voorbeelden van hetzelfde, in een andere fase van ontwikkeling (de storyboard meander-opdracht). Een proces als de luchtcirculatie, dat deels zo complex is doordat het zich afspeelt op een bol, is makkelijker te overzien als je het ook weergeeft op iets bol- (of cirkel-) vormigs, zoals een papieren bordje. En de vorm van een landschap is makkelijker af te leiden uit een kaart als je de hoogtelijnen een voor een overtekent op een iets doorzichtigs en je die tekeningen stapelt, zodat je het reliëf letterlijk in kaart brengt (3D-hoogtelijnenmodel).

Deze en andere werkvormen staan centraal in een bundel die in het voorjaar van 2023 verschijnt. In twaalf hoofdstukken worden evenzoveel werkvormen beschreven door alumni en vakdidactici van de UvA-lerarenopleiding. In deze workshop presenteren Gotze Kalsbeek, Mathijs Booden en alumni de bundel, het denken achter deze aanpakken en een aantal concrete werkvormen om direct in de klas toe te passen.