Onderwijsdag 2023 – sneak preview [6]: Orkanen in de Caraïben, leven met rampen

In deze lezing bespreekt Victor Jetten de complexiteit van deze natuurlijke rampen, de inspanningen van de Verenigde Naties en de rol van geavanceerde technologieën in het versterken van de veerkracht van eilanden die 200 keer kleiner zijn dan de stormen die hen teisteren.

Tropische cyclonen zijn zeer complexe weerfenomenen. Atlantische cyclonen (orkanen) ontstaan aan de westkust van Afrika en bewegen zich naar het westen door de passaatwinden rond de evenaar. Tegen de tijd dat ze de Caribische eilanden bereiken, kunnen ze aanzienlijk in omvang en intensiteit zijn toegenomen. Neerslaghoeveelheden van meer dan 400 mm zijn geen uitzondering, met windsnelheden van meer dan 200 km per uur. Vaak hoor je in het nieuws de opmerking dat orkanen het gevolg zijn van klimaatverandering, maar dat is eigenlijk niet het geval. Orkanen zijn al lange tijd een natuurlijk verschijnsel, hoewel hun omvang toeneemt door de opwarming van het zeewater. Dus dit verhaal gaat eigenlijk niet over klimaatverandering!

Het Caribisch gebied is de eerste regio waar orkanen ‘aan land komen’, met enorme gevolgen. De 'landen' in dit gebied, dat wil zeggen de eilanden, hebben ongeveer evenveel inwoners als een middelgrote stad in Nederland, terwijl een orkaan al gauw 200 keer zo groot is in oppervlakte. Het hele land wordt dus in één keer getroffen, met als gevolg windschade, overstromingen langs de rivieren en aan de kust, aardverschuivingen, modderstromen en zware schade aan de tropische bossen. Toch weten de eilanden hier telkens weer bovenop te komen, deels door slim te handelen tijdens de orkaan en deels door na de ramp eenvoudigweg met de enorme opruimtaak te beginnen, waarbij financiële en directe hulp van buitenaf noodzakelijk is. De meeste inwoners maken meer dan drie orkanen en tropische stormen mee in hun leven.
 

In deze voordracht bieden we een inkijkje in de wereld van natuurrampen, hoe we vanuit de Verenigde Naties hiermee willen omgaan en hoe we proberen de veerkracht te vergroten. 'Disaster Management' is een van de speerpunten van de faculteit ITC van de Universiteit Twente. We werken sinds 2016 op een aantal eilanden in de Kleine Antillen. We proberen de overheden te ondersteunen bij het inschatten van de gevolgen en het maken van risicoanalyses. Een van de belangrijkste informatiebronnen zijn satellietbeelden. Orkanen kunnen elke 15 minuten worden gevolgd voor vroegtijdige waarschuwing, zodat mensen op tijd een 'schuilplaats' kunnen opzoeken. De meeste dorpen hebben een schuilplaats en oefenen regelmatig. Verder kunnen we onderzoeken en modelleren waar bijvoorbeeld modderstromen en andere gevolgen op een eiland precies plaatsvinden, wat de kans daarop is en wat er mogelijk gedaan kan worden. We kunnen zeker niet alles, maar met nieuwe technologieën zoals dronebeelden en burgerwetenschap steeds meer.