Professor Robert Kloosterman: Een kleurrijk economisch geograaf gaat met emeritaat
Op woensdag 6 juli 2022 zwaaide Robert Kloosterman af als hoogleraar economische geografie en planning aan de Universiteit van Amsterdam. Dat moment werd gemarkeerd met een druk bezocht afscheidscollege over de politieke economie van culturele waardecreatie. Voorlopig is die plechtigheid het formele slotakkoord van een wetenschappelijke loopbaan die hem sinds 1979 langs verschillende universiteiten in Nederland en daarbuiten voerde.
Kloosterman is geboren in Den Haag, maar schoof steeds een stukje verder naar het noorden tot hij in zijn geliefde stad Leiden vaste grond onder de voeten kreeg. In 1973 schreef hij zich in bij de plaatselijke universiteit voor de studie sociale en economische geschiedenis. Zes jaar later studeerde hij cum laude af en begon hij meteen aan een historisch-economisch promotieonderzoek naar regionale verschillen in werkloosheid in het interbellum in Nederland. Zijn proefschrift verdedigde hij in 1985.
In die periode sloten universiteiten juist hun poorten en werd het steeds moeilijker om een aanstelling te krijgen. Kloosterman begon daarom op een particulier onderzoeksbureau, vervolgens werkte hij vijf jaar als KNAW Fellow op het Economisch-Geografisch Instituut van de Universiteit van Amsterdam In 1993 stapte hij over naar de Universiteit Utrecht. In 1997 verkaste hij opnieuw, nu naar het OTB op de Technische Universiteit Delft en rond de eeuwwisseling trad hij in dienst van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR). Eind 2000 tenslotte werd hij benoemd als hoogleraar economische geografie en planning aan de Universiteit van Amsterdam. Tussendoor was hij kortstondig tevens ‘honorary professor’ aan de Bartlett School of Planning, University College London (2009-2014) en houder van de Franqui-leerstoel in ondernemerschap van de Universiteit van Hasselt (2009-2014). Kloosterman had daarnaast visiting scholarships aan de University of California – Los Angeles (UCLA), het Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS-KNAW), Aston University in Birmingham, en de Università degli Studi di Milano. Die laatste verbintenis loopt nog steeds.
Zijn academische loopbaan volgde al met al geen vanzelfsprekend traject, maar zijn rondgang langs al die instellingen eiste niet alleen dat hij uiteenlopende kwaliteiten kon ontwikkelen en etaleren, maar ook dat hij uiteindelijk een stevig en gevarieerd CV aan de dag kon leggen. Zijn disciplinaire profiel is bepaald niet eenkennig: het bestrijkt het veld tussen sociaal-economische geschiedenis en economische geografie, maar er zijn duidelijk ook politicologische en bestuurskundige invloeden. Een groot NWO project samen met de Universiteit Utrecht ging over de rol en positie van creatieve industrieën (uit de wereld van de visuele kunst, architectuur en uitgeverij) vanuit historisch perspectief.
Kloosterman is duidelijk schatplichtig aan de Hongaarse econoom Karl Polanyi die economische verschijnselen nadrukkelijk in hun sociale, culturele en historische context plaatste. Vanuit die houding onderzocht hij onderwerpen als sociaaleconomisch beleid, de verzorgingsstaat en de bijpassende arbeidsmarkttrajecten, informaliteit, wijkeconomieën, polycentrische steden en etnisch ondernemerschap. De ‘mixed embeddedness benadering’, die hij samen met Jan Rath uitwerkte, is evident gestoeld op Polanyi’s uitgangspositie. Bij zijn aantreden als hoogleraar is hij zich gaan toeleggen op onderzoek naar creatieve industrieën, bijvoorbeeld de muziekindustrie of de architectuur, waarbij hij zich sterk heeft laten inspireren door de theoretische inzichten van de Amerikaanse geograaf Alan J. Scott.
Een en ander resulteerde in oeuvre dat een paar honderd artikelen, hoofdstukken, boeken en rapporten omvat die hun weg hebben gevonden naar een breed en internationaal publiek. In toenemende mate publiceerde hij samen met promovendi en studenten, die zo van zijn expertise hebben kunnen profiteren. Recentelijk bracht hij samen met twee collega’s nog een handboek uit over Geographies of Globalization. Met anderen was hij diverse keren gastredacteur van themanummers van academische tijdschriften.
Kloostermans wetenschappelijke oeuvre omvat interessant genoeg ook artikelen over populaire muziek
Kloosterman is, zoals gezegd, niet eenkennig. Zijn wetenschappelijke oeuvre omvat interessant genoeg ook artikelen over populaire muziek, een onderwerp dat hem na aan het hart ligt. Hij heeft prachtige stukken geschreven over zwarte muziek en Elvis, over Morrissey, over Kraftwerk, en vooral over Bruce Springsteen. Buiten economische geografie is deze hoogleraar dus dag in dag uit met muziek bezig. Daarnaast is hij een veellezer: hij verslindt de meest uiteenlopende boeken.
Kloosterman is veelvuldig om advies gevraagd. Ministeries schakelden hem in, evenals gemeenten, de OECD en talrijke andere instanties. Voor het verkrijgen van onderzoeksfondsen wist hij ook de weg, niet alleen naar beleidsinstanties. Met succes deed hij aanvragen bij voor academici belangrijke en prestigieuze fondsen zoals NWO, ESR, ESF, EU en de KNAW, voorwaar niet de minste.
Op de universiteit kent men hem niet alleen als onderzoeker of onderzoeksleider. Kloosterman was ook voor kortere of langere duur bestuurder. En hij was een toegewijde docent, scriptiebegeleider, en promotor van pakweg twintig Nederlandse en buitenlandse promovendi. Al die rollen heeft hij genereus vervuld.
De kans dat hij ontsnapt aan de aandacht van collega’s, studenten en anderen is nihil. Robert Kloosterman is iemand die van zijn hart geen moordkuil maakt. Hij is zeer direct, incidenteel hondsbrutaal, en flapt voortdurend van alles uit, vaak met veel humor. Tegenwoordig zou zo iemand ‘authentiek’ worden genoemd. Dat is deze kleurrijke emeritus hoogleraar zeker.