Tipping Point Ahead: de nieuwste wetenschap over klimaatverandering in de klas

Een kleine groep bevlogen klimaatonderzoekers besloot zo’n tien jaar geleden om kennis over klimaatverandering toegankelijker te maken voor het middelbaar onderwijs. Het resultaat: het online educatieplatform Tipping Point Ahead dat inmiddels een centrale plek is voor docenten die meer over klimaatverandering willen weten of hun lessen willen verrijken met gastsprekers, educatieve filmpjes of lesmaterialen voor onder- en bovenbouw. Voor hen is er goed nieuws: Tipping Point Ahead gaat nog eens tien jaar door. 

Tipping Point Ahead is een uniek educatieplatform dat leerlingen en docenten informeert over klimaatverandering en vernieuwend klimaatonderzoek in Nederland. Het project, ontstaan aan de Universiteit Utrecht en geïnitieerd door hoogleraar Appy Sluijs, werd in 2015 gelanceerd tijdens de KNAG Onderwijsdag. De website biedt inzicht in belangrijke klimaatonderwerpen zoals de rol van zeegras in de oceanen, het effect van broeikasgassen op de aardtemperatuur en de toename van natuurbranden in Nederland. Het doel is om wetenschappelijke kennis toegankelijker te maken voor het onderwijs en de nieuwste onderzoeksresultaten te delen.

Volgens Sluijs is het essentieel om niet alleen de conclusies van klimaatonderzoek te communiceren, maar ook de context en het zorgvuldige wetenschappelijke proces erachter. “Met Tipping Point Ahead willen we de actuele onderzoekthematiek laten zien, met nadruk op wetenschappelijke vragen en hoe promovendi die vragen proberen op te lossen. Zo leert de nieuwe generatie leerlingen niet alleen op welke manieren klimaatverandering ingrijpend invloed begint te krijgen op de aarde, maar ook hoe we dat te weten komen. En ondertussen zien leerlingen hoe veelzijdig het onderzoek naar het klimaatsysteem tegenwoordig is. Natuurlijk zijn onder de onderzoekers nog steeds mensen met een natuurkundeknobbel. Maar ook voor leerlingen die liever met biologie of computerprogrammeren bezig zijn is er van alles te doen.”

Vol vuur

Die veelzijdigheid is op Tipping Point Ahead goed te zien: in een reeks educatieve filmpjes duiken jonge, enthousiaste klimaatwetenschappers op die vol vuur vertellen over hun onderzoek waar ze op dat moment mee bezig zijn: op speurtocht naar bacteriën in de bevroren grond van Alaska, het schrijven van nieuwe code om Groenlandse ijskappen beter te modelleren, of het klimaat van het verleden bestuderen met hulp van piepkleine schelpjes. De korte filmpjes werden ontwikkeld door een professioneel multimediabedrijf waarmee de wetenschappers nauw samenwerkten. De hoge kwaliteit trok ook de interesse van SchoolTV, waar alle Tipping Point Ahead filmpjes eveneens te vinden zijn.

Naast de educatieve clips en blogs van jonge onderzoekers startte Tipping Point Ahead ook met het maken van lesmaterialen samen met middelbare schooldocenten biologie, scheikunde, wiskunde, natuurkunde en aardrijkskunde. In de eerste jaren werd gestart met een serie van uitgebreidere lesmodules over belangrijke kantelpunten in het klimaatsysteem. Destijds was dit nog een relatief onbekend onderwerp voor het grote publiek, inmiddels verschijnen met regelmaat nieuwsberichten over kantelpunten in het klimaat. 

Wisselwerking met docenten

De wisselwerking tussen Tipping Point Ahead en docenten is door de jaren heen steeds verder gegroeid. Zo klopten meerdere docenten spontaan aan met de vraag of ze mee konden helpen met het ontwikkelen van lesmaterialen, vertelt Bjinse Dankert, die Tipping Point Ahead sinds 2016 coördineert. Dankert: “Dit heeft onder andere geleid tot een compleet nieuwe serie lesmaterialen, de klimaat LesSnacks, die door verschillende docenten zijn bedacht en gemaakt. Het zijn korte opdrachten van zo’n twintig minuten over een prikkelend klimaatonderwerp die naar eigen inzicht binnen een les ingebouwd kunnen worden. De LesSnacks boden bovendien voor ons ook de mogelijkheid om lesmaterialen voor leerlingen in de onderbouw te ontwikkelen.”

Niet veel later meldde zich een docententeam van het Leidsche Rijn College in Utrecht. Deze docenten hadden op eigen houtje de Kantelpunt lesmethode ontwikkeld: lesmodules over klimaatverandering en duurzaamheid die naadloos de leerstof van de onderbouw integreren. Net als alle andere lesmaterialen op Tipping Point Ahead zijn ook de Kantelpunt modules en LesSnacks gratis te downloaden en te gebruiken. Door al deze verschillende samenwerkingen biedt de website, bijna acht jaar na de start, inmiddels keuze uit ruim dertig verschillende onderwerpen en materialen, geschikt voor zowel onder- en bovenbouw.

Toekomst

Meer goed nieuws arriveerde dit jaar: Tipping Point Ahead gaat nog eens tien jaar door! Als onderdeel van EMBRACER, een spiksplinternieuw Nederlands onderzoeksprogramma naar klimaatverandering, kan Tipping Point Ahead zich de komende jaren blijven ontwikkelen en verdiepen. Appy Sluijs: “De volgende logische stap voor Tipping Point Ahead is het maken van passende lesmaterialen die geschikt zijn voor het vmbo. Dat is een behoorlijke uitdaging, maar echt noodzakelijk omdat deze grote groep leerlingen nog nauwelijks kennismaakt met het belang (en nut) van klimaatwetenschap. Ook willen we ons gaan richten op het creëren van lespakketten die aansluiten op het onderwijs in de Nederlandse Caraïben.”

Dankert vult aan: “Binnen het nieuwe onderzoeksprogramma kunnen we de toekomstdromen die we nog hebben voor Tipping Point Ahead vorm gaan geven. Voor deze nieuwe doelen willen we onze samenwerking met ervaren opleiders en docenten, zoals met de docentenopleiding van de Hogeschool Utrecht, verder uitbouwen. Deze nieuwe periode biedt bovendien de mogelijkheid om bestaande lesmaterialen te actualiseren, om nieuwe LesSnacks te ontwikkelen en ook om door te kunnen gaan met onze succesvolle nascholingsbijeenkomsten. Het mooiste moet nog komen!”