Winnaar Glazen Globe 2025: Wat is thuis?

Van ‘thuis’ tot elders

De afgelopen twee jaar heeft de jury van de Glazen Globe weer veel boeken gelezen en beoordeeld om een gemotiveerde keuze te kunnen maken voor het allerbeste geografische jeugdboek. Wat is thuis? Over wonen, leven, weggaan en aankomen rolde als winnende titel uit de bus. De jury tipt ook vijf andere boeken. 

De Duitse Kristina Scharmacher-Schreiber leverde met Wat is thuis? Over wonen, leven, weggaan en aankomen een mooi en compleet boek af over wonen. Ze maakt geografische begrippen als migratie, industrialisering, diversiteit en gentrificatie op een aansprekende manier inzichtelijk. De illustraties van Lena Hesse helpen daarbij. De jury prijst ook Kristel Bosua, die de tekst niet alleen vertaalde, maar ook omzette naar de Nederlandse situatie. 

Via uitleg over koop- en huurwoningen wordt duidelijk hoe gentrificatie werkt en hoe buurten hierdoor veranderen. Cultuurverschillen en uiteenlopende gezinsvormen komen aan bod bij de vraag wat een huis een thuis maakt. Je leest hoe migratie werkt en waarom mensen in een nieuw land het gevoel van thuis graag willen behouden. Je leert ook over degenen zonder thuis en de redenen waarom mensen gewenst of ongewenst dak- of thuisloos zijn. Ook is er aandacht voor de klimaat-impact van nieuwbouw en waarom bouwstijlen van land tot land kunnen verschillen. Al met al is Wat is thuis? een zeer compleet boek over een origineel geografisch thema, bestemd voor kinderen vanaf 9 jaar. De jury acht het geschikt voor de bovenbouw van de basisschool en de onderbouw van het voortgezet onderwijs. 

Het boek is goed te gebruiken bij aardrijkskunde, burgerschap en wereldoriëntatie. Je kunt met de leerlingen praten over wat voor hen thuis is. Is dat voor iedereen hetzelfde? Zou dit voor mensen in andere landen verschillend kunnen zijn? Je kunt met de klas bespreken hoe ‘thuis’ kan veranderen als je verhuist. En hier een kaartopdracht aan koppelen met de vraag waar mensen uit hun omgeving vandaan komen, of een onderzoeksopdracht over verschillende woonvormen wereldwijd.

Of je laat leerlingen een overzicht maken van geografische begrippen die naar voren komen in het boek en enkele daarvan toepassen op de eigen woonomgeving. Of je laat ze bedenken welke invloed het klimaat en het landschap hebben op de manier van bouwen. En via creatieve verwerkingsopdrachten (poster/gedicht/collage) kun je dit boek inzetten om empathie en intercultureel begrip te kweken. 

Tips van de jury

Naast de winnende titel kwam de jury een aantal boeken tegen die goed te gebruiken zijn binnen de aardrijkskundeles. Ieder jurylid geeft zijn/haar persoonlijke tip. 

Tip van Anniek:

Dit boek is vóór de wolf van Bibi Dumon Tak en Barbara Stok

Op een humoristische en leerzame manier leggen de auteurs uit hoe de wolf terugkeerde in Nederland en zich hier vestigde. Aanvankelijk ontstond er bijna ruzie tussen de inwoners van Zweeloo en Noord-Sleen over de vraag in welk dorp de eerste wolf in Nederland werd gespot. Er kwam zelfs een standbeeld voor het dier. Nu lopen de discussies tussen veehouders, natuurbeheerders en burgers hoog op. En moet de rechter zich buigen over de vraag of bepaalde wolven mogen worden doodgeschoten. 

Debat – dit boek is een mooi startpunt om te praten over thema’s als biodiversiteit, natuurbeheer, inrichting van het landschap. En over de spanningen die dit oproept tussen partijen. In de les kunnen leerlingen zich inlezen in de verschillende standpunten en hierover met elkaar in debat gaan (vakoverstijgend leren). 

Kaartopdracht – leerlingen kunnen de migratieroutes van de wolf of de vestigingsplaatsen en zichtmeldingen van wolven in Nederland in kaart brengen.

Ontwerpopdracht – leerlingen kunnen ecologische corridors ontwerpen, waarbij ze rekening houden met wensen van alle belangengroepen. 

Tip van Hans:

De vlucht van Farid van Marc de Bel

Dit is een actueel jeugdboek over het schrijnende en waargebeurde vluchtverhaal van de 13-jarige Farid uit Afghanistan. Vanwege de abominabele woon- en leefomstandigheden en de groeiende dreiging van de Taliban besluiten de ouders van Farid, hem door mensensmokkelaars naar Europa te laten vluchten en daar asiel aan te vragen in de hoop dat zij later kunnen volgen. De spannende en gevaarlijke tocht gaat door koude en onherbergzame gebieden, eerst naar Kabul en daarna via Iran en Turkije naar het beruchte kamp Moria op Lesbos in Griekenland. Uiteindelijk komt Farid terecht in België, waar hij door een pleeggezin wordt opgevangen gedurende zijn asielprocedure. 

Het is echt een aangrijpend verhaal dat tot de laatste pagina boeit en je inzicht verschaft in de gevaren en ontberingen die vluchtelingen moeten doorstaan. Met als boodschap: vluchtelingen zijn beslist geen gelukszoekers! Enig minpunt van dit boek zijn de vele krantenartikelen tussen het vluchtverhaal over de situaties die onderweg speelden. Ze onderstrepen het waarheidsgehalte, maar halen ook de vaart uit het verhaal. Dit geldt ook voor de cursieve teksten uit eerdere gesprekken met familieleden. Desalniettemin zou iedere jongere De vlucht van Farid moeten lezen om zich te kunnen inleven in de situatie.

Het boek of fragmenten daaruit lenen zich goed om de achterliggende oorzaken en verschijnselen rond vluchtelingen of migratie in de les te bespreken.

Tip van Robin:

De reis van Manie Schaafijs van Zindzi Zevenbergen en Hedy Tjin 

Wie op zoek is naar een verfrissend boek met verschillende perspectieven, maakt met De reis van Manie Schaafijs een goede keus. Je leert de jonge Francisco kennen die de grote stap zet om van Madeira naar Suriname te reizen – en niet zonder slag of stoot. Je komt erachter wie Manie Schaafijs voorstelt en leert ook delen van de geschiedenis van Madeira en Suriname kennen. Wat het boek extra bijzonder maakt, is het perspectief van de Surinaamse familie die reageert op het verhaal van Manie Schaafijs. De prachtige illustraties geven je een beeld van het leven van Manie Schaafijs.

Het boek leent zich perfect voor de onderwerpen arbeidsmigratie, cultuur, koloniën, integratie en segregatie.

Tip van Marieke:

KlimAX van Charlotte Brugman

Een verhaal dat in de toekomst speelt, kan gauw (te) ver gezocht of niet echt aanvoelen. Maar dat geldt niet voor KlimAX, dat speelt in 2123. Het voelt behoorlijk echt en kloppend. Het gaat over een surveillance samenleving die helemaal gecontroleerd is door AI. AI wordt ingezet om klimaatverandering tegen te gaan en zo de mensheid van de ondergang te redden. Er ontstaat een klassenmaatschappij waarin je klimaatpunten kunt verdienen of in een heropvoedingskamp belandt als je te weinig punten hebt. Een verhaal over macht en machtsmisbruik, een thriller met een boodschap. Het is toegankelijk geschreven, leest makkelijk weg en je wilt echt verder lezen. 

Het sluit aan bij thema's als klimaatverandering, samenleven, ongelijkheid, toekomstverwachtingen en AI. 

Tip van Daphne:

Het begon met peper. De geschiedenis van Indonesië en Nederland van Marrit Boogaars, Annemieke de Groot, Juul Lelieveld en Liesbeth Rosendaal 

De relatie tussen Indonesië en Nederland is eeuwenoud en zie je nog dagelijks terug in bijvoorbeeld woorden en eten. En wie kent er niet een familielid of kennis die zijn of haar roots in Indonesië heeft liggen? In de geschiedenisboeken en lessen wordt wel aandacht besteed aan de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC), maar een groot deel van de gezamenlijke geschiedenis wordt vergeten of verzwegen. Het is nu tachtig jaar geleden dat Indonesië zich onafhankelijk verklaarde van Nederland, een mooie aanleiding voor dit boek. Het is prachtig vormgegeven en zeer toegankelijk en gevarieerd geschreven voor kinderen. Persoonlijke verhalen wisselen af met algemene informatie en kinderen stellen ook vragen aan de auteurs. Elk hoofdstuk heeft een link met het heden. Het is een dik boek geworden en dat kan kinderen misschien afschrikken. Maar volgens de auteurs hadden ze makkelijk tien boeken kunnen vullen! Een mooi naslagwerk in elk klaslokaal.  

Wil je meer weten over geografische (lees)boeken in de klas? Kom dan naar deelsessie A06 tijdens de KNAG-Onderwijsdag op 14 november in Apeldoorn.