Chinatown Den Haag: Van top-downbeleid naar eigen initiatief

Chinatown Den Haag is tegenwoordig een toeristische trekpleister. Maar weinig bezoekers weten dat het is ontstaan door een gemeentelijke interventie om een ‘probleemwijk’ nieuw leven in te blazen. Hoe waarderen bezoekers de buurt? En kan Chinatown op eigen kracht vooruit? 

In 2001 zette de gemeente Den Haag de Stichting Chinatown op. Dit markeerde het begin van een periode waar een klein gebied tussen station Hollands Spoor en de Spuistraat nieuw leven werd ingeblazen (kaart). De buurt grenst aan de Grote Marktstraat, maar had aanzienlijk minder doorloop van bezoekers dan het omringende winkelgebied. De Grote Marktstraat met zijn warenhuizen botste met de verpauperde buurt er pal achter, die een lange geschiedenis kent als woonplek van arme minderheden. Voor de Tweede Wereldoorlog waren dit veelal Joodse mensen (zie kader Joodse buurt), daarna vestigden zich voornamelijk Aziatische bewoners en ondernemingen. In de volksmond heette het buurtje dan ook al Chinatown. 

In een poging het imago van de buurt op te krikken, deed de gemeente onderzoek naar Chinatowns in Amsterdam en Rotterdam en in het buitenland. Door het concept Chinatown systematisch door te voeren en verder te ontwikkelen, kon het gebied zich volgens de gemeente sterker profileren en meer toeristen, lokale bezoekers en ondernemers aantrekken. De afgelopen jaren heeft de gemeente de buurt in samenwerking met ondernemers getransformeerd tot een toeristische trekpleister, Chinatown Den Haag. De buurt heeft echter ook andere kanten die vermarkt worden. Zo is er de Joodse geschiedenis die haar sporen heeft nagelaten en waarover regelmatig excursies worden gehouden. Even ten zuiden van Chinatown ligt de Avenue Culinair, waar je gerechten van over de hele wereld kunt proeven. 

Het hedendaagse Chinatown is dynamisch, divers en heeft raakvlakken met andere toeristische concepten. Hoe bezoekers de plek waarderen is in 2007 al eens onderzocht door studenten van de Universiteit van Amsterdam. Hoe kijken de bezoekers er tien jaar later tegenaan?  

Gemeentelijk beleid 

In 2003 verscheen het beleidsdocument China Town Den Haag, als onderdeel van het plan Binnenstad Buitengewoon 2000- 2010. Hierin staat onder andere dat de gemeente het bezoekersaantal met 4% wilde laten groeien en het aandeel Chinese/ Aziatische ondernemingen met minstens 10% om de buurt succesvol te kunnen vermarkten als Chinatown. Daartoe trof de gemeente samen met de lokale ondernemers een aantal maatregelen. Zo werden in 2008 symbolen aangebracht die het Aziatische karakter van de buurt moesten versterken, zoals rode lampionnen en Chinese straatnaambordjes, en kwamen er in 2009 twee Chinese poorten, opvallende markeringen die voor Nederland uniek zijn. Verder subsidieerde Den Haag Stichting City Mondial, die ze al in 1999 had opgezet om toerisme in diverse Haagse wijken te bevorderen. De stichting organiseert onder meer excursies in Chinatown Den Haag. 

De opwaardering van het gebied werd dus voor een groot deel top-down aangestuurd. De gemeente zette het plan op en creëerde draagvlak onder de betrokkenen. Hoewel er al Aziatische zaken zaten, was er zonder gemeentelijk ingrijpen nooit zo’n duidelijk afgebakend Chinatown gekomen. De missie om de buurt en daarmee de stad Den Haag nog aantrekkelijker te maken voor bezoekers, heeft de gemeente naar schatting 2 a 3 miljoen euro gekost. Dit geld is vooral besteed aan fysieke ingrepen, zoals het aanbrengen van lampionnen en de twee poorten, maar ook aan economische stimuleringsmaatregelen zoals subsidies voor Aziatische horecagelegenheden. 

Straatenquetes 

De vraag is nu of de actieve gemeentelijke rol heeft geleid tot een hogere waardering door bezoekers. Is Chinatown Den Haag daadwerkelijk aantrekkelijker worden? Om het antwoord te achterhalen zijn in 2017 83 bezoekers op straat geenqueteerd. De uitkomsten zijn vergeleken met die van een soortgelijk onderzoek uit 2007. Toen werd een vrijwel identieke vragenlijst afgenomen in alle Chinatowns in Nederland (Amsterdam, Rotterdam en Den Haag). 

Allereerst blijkt dat de meeste mensen nog steeds met hetzelfde doel naar het gebied komen, namelijk om te consumeren of vermaakt te worden. Chinatown heeft een heel ander karakter dan bijvoorbeeld een woonbuurt: er valt echt iets te beleven. In 2017 lopen meer mensen per dag door Chinatown Den Haag dan in 2007. Dit is een van de tekenen dat de waardering is gestegen en dat de buurt ook meer bekendheid geniet. Volgens de gemeente is het toegenomen bezoek in ieder geval te dan ken aan de getroffen maatregelen in en rondom Chinatown. De gemeente vindt dat het een aantrekkelijk gebied is geworden voor het publiek. 

Bijna 60% van de bezoekers in 2017 vindt Chinatown schoon en 84% ervaart Chinatown als veilig. In 2007 was dat respectievelijk 38% en 62%. Daarnaast vinden meer mensen (76%) de buurt in 2017 gezellig dan tien jaar ervoor (63%). En 89% ziet Chinatown als een positieve aanvulling op de stad (2007: 75%). Bovendien zijn in 2017 meer mensen positief over de sfeer in de buurt (90%) dan in 2007 (67%). 

Enkele bezoekers vinden de aanwezigheid van het Leger des Heils een heikel punt; de mensen die daar komen, geven hen soms een onveilig gevoel. 

De plaatsing van de twee Chinese poorten in 2009 blijkt een schot in de roos. Bijna 90% van de bezoekers in 2017 vindt dat de poorten de sfeer in Chinatown verhogen. De mensen vinden ze ‘symbolisch’ en zorgen voor een ‘authentieke, Chinese sfeer’. Ze waarderen ook de lampionnen, de Chinese gezegden op stoeptegels, en de Chinese straatnaambordjes overwegend positief. 

Er zijn ook mensen die zich minder positief uitlaten. Op een maandagmorgen, als de lampionnen niet branden en vrachtwagens de winkels bevoorraden, verschilt Chinatown nauwelijks van de omliggende straten. In 2017 vraagt een klein aantal respondenten zich af waarom juist deze buurt tot Chinatown is omgedoopt en de aangrenzende straten, die nu nog steeds als probleemgebied worden bestempeld, er net buiten vallen. Sommigen schamperen over het ‘gemaakte’ karakter van de buurt. Je kunt een buurt toch niet zomaar tot Chinatown transformeren met enkel wat symbolen en die twee poorten?

Up or down 

De upgrade van Chinatown heeft over het algemeen wel een gunstig effect gehad. Het imago van de buurt is verbeterd en er zijn meer bezoekers die Chinatown positief waarderen. Of er meer mensen speciaal voor Chinatown komen, blijft in het midden. Toch is Chinatown volgens de gemeente ‘af’. Dat wil zeggen, de gemeente gaat zich niet meer actief bemoeien met de organisatie van het gebied. Zo is de subsidie voor Stichting City Mondial, die een belangrijke rol speelt in de promotie van Chinatown, sinds begin 2018 stopgezet. ‘De regierol moet nu bij de Chinese ondernemers liggen’, aldus de gemeente. Daarmee gaat de organisatie van Chinatown Den Haag meer lijken op die in andere Nederlandse steden. In Amsterdam en Rotterdam kwamen de Chinatowns bottom-up tot stand. In Den Haag begint de organische ontwikkeling eigenlijk nu pas. Dit biedt ruimte voor innovatie en creativiteit van de ondernemers en mogelijk ook een uitbreiding van Chinatown Den Haag buiten het afgebakende gebied. Door het wegvallen van de subsidie aan City Mondial is er echter minder geld beschikbaar. Diverse ondernemers proberen zich nu te verenigen om gezamenlijk de buurt verder te ontwikkelen. Het animo voor en de bekendheid van deze groep in Chinatown zelf was in 2017 nog erg laag. De top-downbenadering heeft van de voormalige probleemwijk een toeristische attractie gemaakt, maar de verdere groei moet komen uit bottom-upinitiatieven. 

BRONNEN

• Buijs, L., A. Smeekes & S. Verweij 2007. Multi-ethnic neighbourhoods as tourists destinations: visitor’s perspectives.
• Dienst Stedelijke Ontwikkeling 2003. Chinatown Den Haag. Zie: https://www.denhaag.nl/home/bewoners/to/Dienst-Stedelijke-Ontwikkeling.htm
• Rath, J., A. Bodaar, I. van Liempt & L. Veldboer 2009. Chinatown, Klein Instanbul of toch maar een doorsneebuurt? Etnische buurten als plaatsen van vermaak en consumptie. Den Haag: NICIS Institute.