De Vrijmetselaars

De vrijmetselaars. In Nederland wordt hun rol in de samenleving vaak een beetje weggelachen: de besloten verenigingen zouden van generlei invloed zijn. In België is de reactie geheel anders. De vrijmetselaars kunnen overal achter zitten. Achter het bestuur van de Vrije Universiteit Brussel (VUB) en de Université Libre de Bruxelles (ULB) zitten ze in elk geval. De vrijmetselaars betalen zelfs voor een leerstoel aan beide vrije universiteiten. ‘Vrij’ betekent hier echter niet vrij zoals in de Vrije Universiteit Amsterdam (een protestantse universiteit), maar eerder vrijzinnig. Op de Universiteit Gent betekent diversiteit in bestuur niet alleen één man en één vrouw, maar ook één katholiek en één vrijzinnige.

In Brussel zijn volgens VUB-historicus Jeffrey Tyssens zo’n zestig tot zeventig loges actief: mannenloges, vrouwenloges en gemengde. Het is slechts een schatting, want officiële cijfers ontbreken en niet alle loges worden erkend door de Grand Lodge of London. Het verzet tegen de katholieke kerk zit er bij sommige loges diep in, terwijl het bij andere geen rol speelt. Ook de Nederlandstaligen hebben eigen loges. Volgens Tyssens zijn dat er elf (nu is hij ineens precies), maar twee derde van de leden daarvan komt uit ‘De Rand’: de Vlaamse gemeenten net buiten het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Misschien moeten we hiervoor het concept ‘invloedsforensen’ uitvinden. De gemengde loge Le Droit Humain – mooie naam, dat zeker – is momenteel het populairst, maar of ze ook het invloedrijkst is, valt te betwijfelen. De invloed van de vrijmetselaars reikt immers het verst als niet algemeen bekend is dat beleid wordt gestuurd door de loges.

Hoe groot de invloed van de vrijmetselaars is, zullen we wellicht nooit te weten komen. Wel weten we dat bestuurders en captains of industry er elkaar ontmoeten. Zo is Jacky Goris, een voormalige ‘grootmeester’, momenteel algemeen directeur van Scholengroep Brussel. In een interview stelt hij: ‘Dat de loge het beslissingsproces probeert te beïnvloeden, is pure stemmingmakerij. En dat mag u letterlijk nemen. Iemand ervan beschuldigen dat hij vrijmetselaar is, is helaas nog altijd een efficiënte manier om die persoon in diskrediet te brengen en De Morgen verontwaardigde artikels te laten schrijven’.

Volgens historicus Tyssens moeten we weliswaar af van de vele samenzweringstheorieën, maar moeten we de link tussen vrijmetselaars en de liberale partijen ook niet uit het oog verliezen. Tot 1909 waren de burgemeesters van Brussel zonder uitzondering vrijmetselaar en tot het einde van de jaren 80 had een Brusselse burgemeester de ‘zegen’ nodig van de ULB. Maar volgens Tyssens is de invloed nu een stuk minder. Als lezer van het interview met Tyssens vroeg ik me wel af of hij zelf misschien een vrijmetselaar is. Of is dat ook zo’n complottheorie? De websites van de universiteiten zijn er niet heel duidelijk over, maar Tyssens lijkt toch echt de door de vrijmetselaars betaalde leerstoel te bezetten. Hij is tevens voorzitter van de Interdisciplinaire Onderzoeksgroep Vrijmetselarij.

Er is zelfs een Belgisch Museum van de Vrijmetselarij, gevestigd bij een vrijmetselaarstempel op de Lakenstraat in het centrum van Brussel. ‘Alhoewel de Vrijmetselarij een besloten vereniging is die discretie hoog in het vaandel draagt, wenst het Belgisch Museum voor de Vrijmetselarij openheid te bewerkstelligen’, aldus de openingszin op de website. Tot half april is er een tentoonstelling over de geschiedenis van de vrouw in de vrijmetselarij.

BRONNEN

• Vileyn, D. 2017. Drie denkers over vrijzinnigheid, vrijmetselarij en godsdienst. Geraadpleegd op: www.bruzz.be/samenleving/ drie-denkers-over-vrijzinnigheid-vrijmetselarij-en- godsdienst-2017-05-23
• Belgisch Museum van de Vrijmetselarij, website http://mbfm.be/wp/nl/intro-nl/