Demonstratieplek

Het Malieveld in Den Haag wordt al sinds het begin van de 19e eeuw gebruikt als plek voor grote en kleine demonstraties. Een van de eerste grote samenkomsten vond plaats in 1864, toen Haagse arbeiders protesteerden tegen slechte arbeidsomstandigheden. Sindsdien is het Malieveld uitgegroeid tot een belangrijke locatie voor allerlei soorten politieke betogingen en maatschappelijke protesten. Tegen bestaande of ervaren misstanden of tegen bestaand of voorgenomen beleid. Het Malieveld is een symbolische plek geworden voor burgers om hun stem te laten horen. Het terrein is uitstekend bereikbaar en ligt op gehoorafstand van de Tweede Kamer en van diverse ministeries.

De grootste demonstratie in de Nederlandse geschiedenis vond plaats op 29 oktober 1983. Die dag kwamen ongeveer 550 duizend mensen, onder wie mijn ouders en ik, bijeen om te protesteren tegen de plaatsing van nucleaire kruisraketten in Nederland. De massaliteit van het protest maakte op mij als jongvolwassene een enorme indruk.

Een andere grote demonstratie was op 20 september 1991, toen zo’n 250 duizend mensen te hoop liepen tegen de plannen om de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO) te ‘hervormen’. Dit was een van de grootste vakbondsdemonstraties ooit in Nederland.

Sindsdien waren de protestbijeenkomsten op het Malieveld kleinschaliger, maar brachten soms toch nog 20 tot 80 duizend mensen op de been, zoals de grote onderwijsstaking van 2019, de boerenprotesten van 2019 en 2020 en het protest van huisartsen tegen de hoge werkdruk, in 2022. 

Het karakter en daarmee ook de locatie (noem het de geografie) van demonstraties in Nederland lijken inmiddels te verschuiven. Ze zijn feller en geven instant ongemak, in zowel praktische als mentale zin. Stiptheidsacties, stakingen, wegblokkades, bezettingen en wat dies meer zij, hebben een veel directere impact op het mikpunt van protest dan een demonstratie op een daartoe aangewezen locatie zoals het Malieveld. Zelfs al ligt dat fysiek tegen het centrum van de macht aan. Zo’n bijeenkomst is makkelijker te negeren.

Het Malieveld lijkt daarmee zijn functie als demonstratieplek te verliezen. Voor het gras is dat natuurlijk goed nieuws.