Estuaria de dupe van getijdenenergie?

Getijdenenergie bestaat al lang, maar is weggedrukt door de bekendere zonne- en windenergie. Nu, in tijden van klimaatverandering en duurzaamheid, komt het weer in de belangstelling te staan. Niet zo gek, want het is niet alleen hernieuwbaar, maar ook altijd aanwezig. Het is echter niet alleen rozengeur en maneschijn, want er moet rekening gehouden worden met eventuele negatieve effecten voor de estuaria waarin het wordt opgewekt.

Ondanks dat getijdenenergie geen nieuwe energiebron is, is er vrij weinig bekend over de effecten ervan. Alleen in Engeland wordt er grootschalig onderzoek naar gedaan en binnen Europa wordt het alleen in Frankrijk op grote schaal opgewekt. Nederland wil ook aanhaken bij de ontwikkelingen en voert op dit moment tests uit bij de Oosterscheldekering. Onderzoek op de Universiteit Utrecht heeft met modellen aangetoond dat het gebruik van getijdenenergie zorgt voor een sterke afname in het getijdenverschil en grote veranderingen in belangrijke stromingen. Deze variabelen zijn van grote invloed op leefgebieden in estuaria. Dit wekt veel zorgen op bij ecologen.

Getijdenenergie wordt voornamelijk opgewekt in estuaria. Voorbeelden van estuaria in Nederland zijn de Oosterschelde en Westerschelde. Estuaria zijn de meest productieve ecosystemen op aarde, productiever dan een tropisch regenwoud en het bevatten zeer diverse leefgebieden. De belangrijkste en meest productieve leefgebieden zijn de slikken en schorren. Dit zijn gebieden die door het tij een bepaalde periode onder water staan. Hierdoor bevatten ze voedingsrijk slib, wat zorgt een grote biodiversiteit. Ze zijn het thuis van vele beschermde vogels, zoogdieren, vissen en waterdieren.

Ecologische veranderingen

Het opwekken van getijdenenergie zorgt voor veranderingen binnen estuaria. Op korte termijn zullen deze veranderingen zorgen voor een flinke afname in het oppervlak van het intergetijdengebied, het belangrijkste leefgebied in een estuarium. Dit zal zorgen dat de biodiversiteit in rap tempo afneemt.

De effecten op lange termijn zijn erg onzeker. In een ideale situatie zullen de gebieden weer grotendeels herstellen. Helaas kunnen zeespiegelstijging en andere onzekerheden zeer gemakkelijk roet in het eten gooien. Het is ook onzeker hoe de sedimentsamenstelling, erg belangrijk voor biodiversiteit, zal veranderen. Er is een kans dat de gebieden zandiger zullen worden doordat het opwekken van getijdenenergie zorgt voor een langere blootstelling van het intergetijdengebied aan windgolven. Hoe zandiger het sediment, hoe minder voedingsrijk het is.

De mate waarin de bovengenoemde effecten een rol spelen is sterk afhankelijk van het type estuarium. Op basis van een classificatie van Townend zijn estuaria ingedeeld in drie verschillende groepen. Hieruit blijkt dat estuaria die worden beheerst door sedimentatie veel gevoeliger zijn voor de beschreven ecologische effecten dan estuaria die minder worden beïnvloed door sedimentatie. Dit is bijvoorbeeld het geval voor het Rance estuarium in Frankrijk (afbeelding bovenaan). Dit estuarium, waar getijdenenergie wordt opgewekt, wordt nauwelijks beïnvloed door sedimentatieprocessen. De biodiversiteit is hier na 40 jaar van energieopwekking gelijk gebleven. Estuaria in Nederland hebben een minder mooi vooruitzicht, omdat ze allemaal sterk worden beïnvloed door sedimentatieprocessen.

Waarom in estuaria?

Al de beschreven ecologische gevolgen voor estuaria ontstaan doordat er getijdenenergie wordt opgewekt. Waarom wekken we het dan toch daar op, waarom niet op zee? Dat komt doordat estuaria uitermate geschikt zijn voor getijdenenergie. In deze gebieden is het getij vaak hoger dan op open zee, omdat het water wordt opgestuwd door een vernauwing. Ook zijn de gebieden makkelijk af te sluiten met een dam, waardoor er gemakkelijk een groot bassin gecreëerd wordt welke van belang is voor het opwekken van energie.

Er bestaan wel methoden van opwekking die op open zee kunnen worden toegepast. Deze zijn helaas veel minder efficiënt. Toch worden er kleine tot middelgrote projecten opgericht met andere methoden om getijdenenergie op te wekken. Met de juiste doorontwikkeling kunnen deze een concurrent worden voor de huidige methode.

De toekomst voor getijdenenergie

Het is een lastig dilemma waarin het groene imago van duurzame energie te lijden krijgt onder de ecologische schade die het met zich meebrengt. Daarnaast zijn estuaria beschermde natuurgebieden in Nederland, waardoor wetgeving en regels het toepassen van getijdenenergie erg lastig maken. De voordelen van duurzame energie moeten afgewogen worden tegen de nadelen voor de natuur die het meebrengt. De nadelen worden hopelijk kleiner wanneer nieuwe efficiënte methodes worden ontwikkeld om getijdenenergie op te wekken.

Perrin Keesmaat schreef dit artikel op basis van zijn bachelorscriptie voor de studie Aardwetenschappen aan de Universiteit Utrecht, in het kader van het Geosciences Honours College.