Geo Future School timmert aan de weg

Dit schooljaar is Geo Future School officieel gestart. 24 scholen verspreid over het land doen mee, en nog meer scholen tonen belangstelling. Het KNAG-concept lijkt te voorzien in een behoefte. Dat is een aansporing om verder te werken aan Geo Future School.

Geo Future School staat voor onderwijs rond grote vraagstukken op onze aarde op het gebied van klimaatverandering, gezondheid, globalisering, voedsel, geopolitiek, energie, water en logistiek. Het onderwijs in Geo Future School wordt vormgegeven op een vakoverstijgende en toekomstgerichte manier en in samenwerking met kennisinstituten en bedrijven. Centraal staat het denken in oplossingen voor de grote vraagstukken.

Eind augustus ontvingen de deelnemende scholen van het KNAG een welkomstpakket met banner, poster, folders en een bordje voor op de muur van de school. De scholen gaan nu aan de slag met Geo Future School-modules, soms zelf ontworpen, soms door het KNAG en de pilotscholen. We hopen dat er een ruim aanbod aan modules en een levendige uitwisseling tussen de deelnemende scholen gaat ontstaan.

Formule slaat aan

Wat is het geheim achter het eerste succes van Geo Future School? Dat zit ’m in een combinatie van factoren. Allereerst gaan de grote vraagstukken iedere aardbewoner aan. Het is zonder meer een taak van het onderwijs ervoor te zorgen dat jongeren in een hoog ontwikkelde kenniseconomie als Nederland meer leren over de achtergronden van deze vraagstukken. Dat stelt hen in staat toekomstige ontwikkelingen rondom deze vraagstukken beter op waarde te schatten. Deze onderwerpen komen in het onderwijs nu gefragmenteerd aan bod, omdat verschillende schoolvakken er onafhankelijk van elkaar vanuit het eigen perspectief aandacht aan besteden. Geo Future School kiest voor een vakoverstijgende aanpak. Voor een leerling is het logisch de verschillende invalshoeken te combineren. En als docent wil je waarschijnlijk ook gebruik maken, of in ieder geval op de hoogte zijn van de manier waarop andere vakken deze vraagstukken benaderen. De samenwerking met kennisinstituten en bedrijven brengt leerlingen in contact met de ‘echte’ wereld. Dit vormt een garantie voor de kwaliteit van de kennis en bevordert de doorstroom van kennis richting scholen.

In het debat over de toekomst van het onderwijs ligt momen teel veel nadruk op zaken als vakoverstijgend werken, persoonsvorming van leerlingen, hogere denkvaardigheden en 21st century skills. Een aantal termen is misschien een tikje modieus en het belang van vakkennis en vakvaardigheden lijkt onderbelicht. Maar de aandacht voor deze zaken komt niet uit de lucht vallen. Met Geo Future School kunnen scholen op al deze punten winst boeken. Docenten geven zelf vorm aan het onderwijs. Tegelijkertijd ontstaat ruimte voor een meer persoonlijke begeleiding op de momenten dat leerlingen zelfstandig aan het werk zijn. Het hele spectrum aan denkvaardigheden komt aan bod, omdat een module een opbouw heeft van lage denkvaardigheden zoals begrijpen en toepassen, naar hogere denkvaardigheden zoals evalueren en creëren. De 21st century skills komen tot uiting in het samenwerken, het presenteren en het gebruik van geo-ict. Vandaar ook dat Geo Future School in het advies OnsOnderwijs2032 wordt genoemd als voorbeeld van vakoverstijgend onderwijs.

Vooruit kijken

We zijn blij met het eerste succes, maar er is nog volop werk aan de winkel. Zo ontwikkelen we momenteel een onderbouwvariant – mede op verzoek van een aantal scholen. Zij geven aan in de onderbouw meer mogelijkheden te hebben voor de invoering dan in de bovenbouw, waar het programma meer is dichtgespijkerd.

Een aantal scholen en partners is ondertussen bezig met het maken van nieuwe Geo Future-modules. Een tijdrovende klus, dus er gaat nog wel wat tijd overheen voordat de nieuwe modules beschikbaar zijn voor alle Geo Future Scholen. Dit schooljaar komt er in ieder geval een aantal nieuwe modules bij.

Dit schooljaar is er ook een bijeenkomst voor scholen die meedoen of vergaande interesse hebben, waarbij onder andere ruimte zal zijn voor onderlinge uitwisseling en scholing van docenten. Er zal zeker aandacht zijn voor het maken van een module – daarover is al veel expertise beschikbaar. Op de Onderwijsdag van 11 november was er een workshop Geo Future School. Hanneke Russchen, die sinds kort in dienst is bij het KNAG, besteedt één dag in de week aan de contacten met en tussen de scholen en de verdere ontwikkeling van Geo Future School. Uiteraard blijft het hele KNAG hieraan meewerken.

We proberen het concept onder de aandacht te brengen van een breder publiek. Zo geven we een workshop op het lerarencongres, schrijven in tijdschriften en nodigen mensen uit om te komen kijken naar Geo Future School. In de komende nummers van Geografie is in de rubriek Onderwijs & Lesmateriaal telkens een school aan het woord over de belevenissen met Geo Future School. We hopen natuurlijk dat op termijn de grootste uitstraling vanuit de scholen, de docenten en natuurlijk de leerlingen zelf komt.

Geo Future Module

De modules vormen de basis van Geo Future School. Ze beslaan acht tot veertien lessen rondom een wereldvraagstuk. Iedere module heeft een eindopdracht, waar leerlingen gaandeweg naartoe werken.

De startopdracht is vooral bedoeld om het onderwerp dicht bij de leerlingen te brengen (zoals het analyseren van het energieverbruik van de eigen woning via een app) en hun aandacht op te wekken. Dan volgt een deel theorie. De docent brengt de leerlingen de basiskennis en vaardigheden bij die nodig zijn in het vervolg van de module. Leerlingen werken afwisselend individueel en samen. Ook kan een gastdocent in dit deel een presentatie, een locatiebezoek of een excursie organiseren.

De ‘go-no go’-opdrachten zijn wat groter en bepalen of een leerling verder kan werken in de module. Zelf een infographic maken is bijvoorbeeld best een moeilijke opdracht, die zowel analytisch vermogen als creativiteit vergt. 

De module doet ook altijd een beroep op vaardigheden op het gebied van geo-ict of geo-design. En er is sprake van onderzoek of veldwerk. Deze onderdelen kunnen ook gecombineerd worden.

De afsluiting is vaak een ontwerpopdracht, bijvoorbeeld een korte documentaire, een plan voor het verduurzamen van het schoolgebouw en een herinrichtingsplan voor een winkelgebied. Met de presentatie van de eindopdracht wordt de module afgesloten.

Structureel aanbod

Het aanbieden van een enkele module is een prima start. Maar je kunt pas echt resultaat verwachten als er een structureel aanbod is van modules. Vakoverstijgend onderwijs wordt nu nog vaak aangeboden in de vorm van een enkel project dat een of enkele jaren draait en daarna weer langzaam van de radar verdwijnt. Voor leerlingen is het dan vaak wel leuk, maar ook wat hapsnap.

Met Geo Future School willen we vakoverstijgend onderwijs structureel aanbieden. Als leerlingen enkele modules doorlopen hebben, zullen ze een nieuwe module makkelijker oppakken. De manier van werken is bekend en ze krijgen gevoel voor wat er bij een eindopdracht en een presentatie ongeveer verwacht wordt. Bij een structureel aanbod raak je als docent ook meer bekend met de input van de collega’s die andere vakken geven en je wordt steeds handiger in het aansturen en prikkelen van de leerlingen bij specifieke opdrachten. De begeleiding kan makkelijker worden, omdat leerlingen meer zelf verantwoordelijk zijn voor hun leerproces. Je zult ook eerder signaleren wie die verantwoordelijkheid nog niet aankan, en daar kun je dan naar handelen. Bijvoorbeeld door bij de evaluatie van een module samen met de leerling concrete leerpunten voor de volgende module te formuleren. Vanuit het KNAG hebben we een aanzet gegeven tot een leerlijn voor Geo Future School. Deze willen we dit jaar ook ontwikkelen voor de onderbouw.

Een module Geo Future School is helemaal compleet met een Geo-event. Dat is een bijeenkomst waar leerlingen hun ontwerpen presenteren en waarbij bijvoorbeeld ook vanuit de partner een excursie of gastcollege kan worden verzorgd. Het uiteindelijke doel is dat leerlingen die een langere periode Geo Future School hebben gevolgd, zelfstandig een groter onderzoek kunnen uitvoeren: de Geo-proef. De Geo-proef is ook in te zetten als profielwerkstuk. Waar een profielwerkstuk nu vaak gekoppeld is aan een enkel vak, is dat met de Geo-proef niet het geval. Dat komt dichter in de buurt van de oorspronkelijke opzet van het profielwerkstuk.

Schoolvakken

Hoe verhoudt deze nieuwe onderwijsvorm zich tot de schoolvakken die eraan meewerken? Zou Geo Future School bijvoorbeeld een bedreiging kunnen zijn voor aardrijkskunde? Wij denken beslist van niet. Geo Future School integreert de specifieke aanpakken van de verschillende vakken. Het aanleren van ruimtelijk denken en het opbouwen van een wereldbeeld blijven van onverminderd groot belang. Op scholen die al een tijdje experimenteren met Geo Future School zien we ook dat aardrijkskunde daar beslist niet onder te lijden heeft. Schooldirecties waarderen het vaak als docenten op inhoud aan de weg timmeren. Zeker als dat gebeurt in een groter verband. Ook aan leerlingen gaat dat niet onopgemerkt voorbij. Het beroep op de eigen creativiteit, het maken van concrete producten, en de contacten met wetenschappers en bedrijven wekken hun belangstelling en daar kunnen de betrokken schoolvakken van profiteren. Zelfs als er een keer iets niet zo goed uit de verf komt, blijken leerlingen prima te begrijpen dat dit hoort bij de ontwikkeling van iets nieuws.

Het KNAG blijft natuurlijk in aardrijkskunde investeren, ook buiten de Geo Future School. Gelukkig gebeurt er ook op dat terrein een heleboel. Als al die ontwikkelingen elkaar gaan ondersteunen is dat nog mooier.

Ook Geo Future School (in oprichting) worden? Meld u zich dan aan bij het KNAG en werk het concept verder met ons uit.

www.geofutureschool.nl