Klimaatalarm

Klimaatverandering is van alle tijden, maar de versnelde opwarming van de aarde door enorme uitstoot van broeikasgassen heeft gevaarlijke gevolgen. Naast insectenplagen (zie kader) ook zeespiegelstijging, meer hittegolven, verdroging, hoosbuien, branden en meer schade door orkanen. Hoog tijd om daar wat aan te doen, vinden velen. Naomi Klein schreef met hulp van Rebecca Stefoff daartoe onlangs Hoe je ALLES kunt veranderen met als ondertitel De onmisbare gids voor jonge klimaatactivisten.  Een interessant boek voor tieners over klimaatverandering dat sterk leunt op eerder werk van Klein over globalisering en milieu. Een must-read: helder, intrigerend en praktisch.

Verandering is mogelijk

Geheel bij de tijd begint en eindigt het boek met de relatie tussen corona en klimaatverandering.  Corona laat zien dat grote veranderingen mogelijk zijn. Dat kan én moet ook bij het tegengaan van  een sterke opwarming van de aarde en het bouwen aan een duurzame wereld gebaseerd op welzijn en rechtvaardigheid. Het boek beoogt jongeren kennis te verschaffen over klimaatverandering en macht en ze vervolgens op te roepen actie te ondernemen, om een eerlijke en leefbare toekomst voor iedereen mogelijk te maken. De informatie in het boek is opgedeeld in drie delen: waar staan we met klimaatverandering, hoe zijn we hier beland en wat gaat er nu gebeuren.

Het eerste deel start met verhalen over jongeren in verschillende landen die in actie zijn gekomen voor een duurzamer samenleving, want Greta Thunberg is niet de enige. Naast verhalen van jongeren  gaat het in dit deel over klimaatverandering en klimaatrechtvaardigheid. Dit wordt geïllustreerd aan de hand van een analyse van waarom het zo misging bij de orkaan Katrina in New Orleans in 2005. Door wanbeleid van de overheid en bedrijven voor, tijdens en na de ramp werden vooral armen en zwakkeren hard getroffen. Zo werden niet of slechts ten dele door de orkaan beschadigde huizen van armen na de ramp gesloopt, om vervolgens met overheidsgeld voor wederopbouw de bouw van dure luxe appartementen mogelijk te maken. Klein spreekt van ‘rampkapitalisme’ als rijken en machtigen extreme gebeurtenissen gebruiken om hun eigen zakken te spekken en ongelijkheid te vergroten. Andere aangrijpende maar soms ook hoopgevende  verhalen gaan over de gevolgen van fracking in de Appalachen en over oliewinning in nationaal park Yasuní in Ecuador.

In het tweede deel komen industrialisering en globalisering  aan de orde. We leven in een wereld met steeds snellere consumptie van (fast)food, vliegtuigen, auto’s, mode en elektronica. Dat leidt tot veel vervuiling en verspilling en een versterkt broeikaseffect. Klein toont ook dat niet iedereen dat zo ziet, aan de hand van voorbeelden van ‘klimaatontkenning’ en ‘greenwashing’.

Green New Deal

In deel drie bespreekt Klein naast ‘geo-engineering’ een Green New Deal strategie om een duurzame samenleving voor iedereen te bewerkstellingen. Neem een voorbeeld, zegt Klein, aan de New Deal van Roosevelt in de dertiger jaren en het Marshall plan eind jaren veertig. Die laten zien dat grote structurele ingrepen kunnen lukken.

Iedereen kan helpen de wereld te veranderen, daarom biedt het boek een toolkit voor jonge activisten. Daarin zit een tiental ideeën over klimaatverandering. De eerste suggestie is op school les over klimaatverandering te vragen, als leerlingen daar behoefte aan hebben. Klein verwijst naar een onderzoek in het Verenigd Koninkrijk in 2018 waaruit bleek dat tweederde van de leerlingen op school meer wilde leren over klimaatverandering en milieu. Opmerkelijk in dit onderzoek is dat veel leraren aangaven meer les te willen geven over die onderwerpen maar dat velen vonden dat ze over onvoldoende kennis beschikten. Interessant om eens na te gaan hoe dat in Nederland zit. Andere actietips zijn onder meer het uitnodigen van gastsprekers op school, lesprojecten over klimaatverandering en protestacties. Persoonlijker wordt het als het gaat om milieukritischer worden ten aanzien van eten, verpakkingen en energiegebruik.

Kortom, een  boek vol inspirerende verhalen over actievoeren voor een duurzamer wereld. Jammer dat het boek geen kaarten bevat. Bij deze thematiek een gemiste kans om zaken helder te maken. Mondiale klimaatveranderingskaarten zoals in de Bosatlas spreken boekdelen.  Verder is de doorsnee jongere gericht op zijn of haar smartphone en laptop en leest amper nog boeken. Een groot deel van de moderne jeugd zal het waarderen als de informatie  (ook) aangeboden wordt als e-book met hyperlinks naar kaarten en filmpjes.

Klimaat in de klas

Wil je hier iets mee in de klas? Interactieve kaarten over zeespiegelstijging en de effecten daarvan zijn onder meer te vinden op edugis.nl. Bruikbaar in de klas is het filmpje met  actuele beelden van de ziekmakende uitstoot van gassen en fijnstof door Tata Steel in IJmuiden en de moeizame strijd van omwonenden daartegen. Het filmpje sluit naadloos aan bij wat Naomi Klein over klimaatverandering en machtsongelijkheid schrijft.

Als leraar aardrijkskunde zou ik met dat filmpje beginnen en dan, na bestudering van kaarten, leerlingen zelf plannen laten maken hoe het in hun eigen leefomgeving anders en beter kan. Of waar en hoe je nog wel op vakantie kan.

Zondag 14 maart liet een coalitie van meer dan 100 organisaties het klimaatalarm horen. In meer dan 40 steden en online. Het aantal demonstranten op straat was vanwege corona beperkt, zie klimaatmars2021.nl.

MEER LEZEN?

• Klein, N. & R. Stefoff (2021). Hoe je ALLES kunt veranderen. Rotterdam: Lemniscaat.
  Leeftijd: 12+, paperback met flappen, 256 pagina’s, 24,99 euro, ISBN: 9789047713388.