Op de bres voor het klimaat
Dat duizenden leerlingen in Nederland en elders de straat op gaan omdat ze zich zorgen maken over klimaatverandering is te prijzen. De 16-jarige Stijn Warmenhoven van de Haagse Daltonschool is een van de organisatoren van de scholierenstaking. ‘Bij aardrijkskunde krijgen we te horen hoe slecht het gaat met het klimaat. En dan moeten we toekijken?’, tekende de Volkskrant begin februari uit zijn mond op. Goed gezien van Stijn en de zijnen. Je kunt niet stil blijven zitten als je meer over klimaatverandering weet. Het belang van geografische kennis is duidelijk. De volgende actiedag van de leerlingen is op donderdag 14 maart. Maar wat doen hun leraren?
Onlangs vertelde Stijn in DWDD dat de volgende klimaatstaking van scholieren in Amsterdam plaats vindt. Het Malieveld in Den Haag is al bezet door leraren die daar hun stakingsdag voorbereiden. De staking van leerkrachten op 15 maart gaat niet over klimaat maar over salaris en werkdruk. Wel wat bizar, die verschillen in stakingsonderwerpen tussen leerlingen en docenten.
De vraag is of, hoe en waar leraren op de bres staan voor het klimaat? Duidelijk is dat aardrijkskundeleraren een bijzondere positie innemen. Klimaatverandering gaat over de relatie mens - natuur en staat daarom niet voor niets bij aardrijkskunde overal op het programma. Aardrijkskundeleraren leren leerlingen hoe het klimaat verandert onder invloed van processen in de natuur en menselijk gedrag, wat daar de gevolgen van zijn op verschillende plekken op aarde en hoe daar op gereageerd kan worden. Het gaat om een complex geheel aan kennis en opinies op grond waarvan leerlingen zelf moeten kiezen. Geen eenvoudige zaak voor leerlingen. Maar ook niet voor docenten om leerlingen daarbij te ondersteunen. Veel werk aan de winkel dus op school!
Kritisch op nieuwe informatie
Onderwijsgeograaf en co-chair van de IGU onderwijscommissie Chew Hung Chang, is duidelijk over wat er moet gebeuren. Onderwijs over klimaatverandering moet leerlingen helpen kritisch met nieuwe informatie over klimaatverandering om te gaan en leerlingen betrekken bij de vraag hoe actie te ondernemen om hun leefomgeving te verbeteren. Vooral dat laatste is niet eenvoudig. Veel leerlingen zien klimaatverandering als een abstract probleem, schrijft Adwin Boschaart in het blad Geografie deze maand. Hij onderzocht hoe 3000 derdeklassers denken over klimaatverandering en haalde daarmee alle kranten. De helft van de 15-jarigen in Nederland maakt zich zorgen over klimaatverandering, de meerderheid denkt dat klimaatverandering gevolgen heeft voor Nederland, maar slechts een minderheid denkt dat ze er zélf last van zullen ondervinden. Op persoonlijk vlak zien leerlingen klimaatverandering als een ver-van-hun-bed-show.
Een onderzoek onder leraren in Singapore en de Filipijnen laat zien hoe verschillend klimaatverandering in de klas behandeld kan worden. In Singapore is klimaatverandering onderdeel van het vak aardrijkskunde en ligt de nadruk op hoe natuurlijke processen werken. Op de Filippijnen wordt in een vakoverstijgend vak ‘social studies’ vooral aandacht besteed aan de sociale en economische aspecten van klimaatverandering. Daar staat zelfs in de leerplanrichtlijnen dat 15-jarige leerlingen moeten leren participeren in activiteiten die de effecten van klimaatverandering verkleinen. Dat gaat best ver. Hoe dat in de praktijk uitwerkt vermelden Li-Ching Ho en Tricia Seow in hun onderzoeksartikel in International Research in Geographical and Environmental Education helaas niet.
Hoe vakken op school zijn geordend bepaalt vaak wat onderwezen wordt en wat niet. Jammer. Niet de vakken zouden bepalend moeten zijn maar de inhoudelijke thematiek van klimaatverandering. Beide soorten kennis zijn nodig: kennis van hoe klimaatverandering werkt en kennis van hoe mensen er eerlijk mee (kunnen) omgaan.
Dat past in Nederland allemaal binnen een vak als aardrijkskunde of binnen projecten als van de Geo Future School, zou je zeggen. Helaas weten we weinig van de praktijk van lessen over klimaatverandering in ons land. Na het interessante onderzoek van Adwin Bosschaart en de zijnen over hoe leerlingen klimaatverandering ervaren zou het goed zijn preciezer na te gaan hoe leraren over klimaatverandering lesgeven.
Aardrijkskundeleraren op de bres voor een beter klimaat? Wat mij betreft vooral in de klas!