Leeuwarden EHvC 2018: complexiteit van regionale ontwikkeling
Volgend jaar, 2018, is Leeuwarden Europese Hoofdstad van Cultuur (EHvC). Hoewel de stad voorafgaand aan het selectietraject bepaald geen favorietenrol werd toebedeeld, gaf de jury aan dat Leeuwarden ‘het beste potentieel en de beste capaciteit biedt voor de organisatie van een krachtig programma’. Volgens de organisatie van Leeuwarden 2018 zal het jaar als EHvC een enorme economische boost opleveren voor Leeuwarden en de provincie Fryslân. Maar hoe zeker is zo’n boost? Hoe voorspelbaar zijn de effecten van de EHvC, en in hoeverre is hiervoor te plannen?
Sinds 1985 wijst de Europese Unie ieder jaar één of meerdere Europese steden aan als Europese Hoofdstad van Cultuur. Waar dit begon als manier om de diversiteit in cultuur te etaleren, is het uitgegroeid tot een belangrijk middel voor regionale ontwikkeling, onder andere door het stimuleren van toerisme, recreatie en vrije tijd. De effecten van een EHvC zijn onderzocht in veel verschillende steden in Europa. Hoewel er veel positieve effecten worden benoemd – economisch, maar ook sociaal-cultureel of op welzijnsgebied – is een succesvol programma niet vanzelfsprekend en zijn ook negatieve effecten mogelijk. Voor een positief effect op de regionale ontwikkeling is het belangrijk oog te houden op de complexiteit van en interacties in het evenement. Hoewel deze complexiteit in de plannen voor 2018 volop aandacht krijgt op een strategisch niveau, dreigt die bij het vaststellen van targets en evaluatiecriteria ondergesneeuwd te raken.
Belang van ‘mienskip’
De plannen voor Leeuwarden 2018, zowel vanuit de organisatie in het bidbook als in provinciaal beleid, erkennen veelal het belang van deze interacties. Het thema iepen mienskip (vrij vertaald als ‘open gemeenschap’) moet de samenwerking en interacties tussen partijen – ondernemers, overheden, instellingen, burgers – centraal stellen voor het jaar 2018. De focus ligt niet alleen op cultuur, maar ook op het verbinden van cultuur met sociale, economische en ecologische uitdagingen in Leeuwarden en in Fryslân. Wanneer deze strategische doelstellingen vertaald worden naar meer concrete targets en evaluatiecriteria, lijkt de aandacht voor interactie en complexiteit echter op de achtergrond te geraken. Targets worden geformuleerd in termen van aantallen toeristen en besteding, maar de effecten die bijvoorbeeld een instroom van vier miljoen toeristen kan hebben op de stad Leeuwarden en omgeving, blijven onderbelicht.
Hoewel het begrijpelijk is dat in de politieke realiteit harde criteria worden vastgesteld waarop verantwoordelijke beleidsmakers kunnen worden afgerekend, brengt dit ook een risico met zich mee. Zulke criteria kunnen een eigen werkelijkheid creëren waarin het oordeel van succes of falen niet afhangt van de effecten voor de regio op lange termijn, maar puur wordt gebaseerd op enkele sterk versimpelde graadmeters. Juist door het laten mee-evolueren van beoordelingscriteria kunnen lange-termijndoelstellingen voor brede regionale ontwikkeling centraal staan. Zo blijft er ruimte om in te spelen op onverwachte en onvoorspelbare mogelijkheden. Dit kan cruciaal zijn om te komen tot een succesvol jaar als culturele hoofdstad, maar vooral tot een langdurig positieve nalatenschap van het feestelijke jaar 2018.
Dit artikel is gebaseerd op 'Leeuwarden 2018: Complexity of Leisure-Led Regional Development in A European Capital of Culture', dat is gepubliceerd in het Tijdschrift voor Economische en Sociale Geografie (TESG) Het volledige artikel is toegankelijk via Wiley Online Library.