Onderwijsdag – sneak preview [3]: Kantelpunt, het belangrijkste verhaal van onze tijd

Op de Onderwijsdag lanceren wij als docenten/makers Kantelpunt, een lesmethode over duurzaamheid voor de onderbouw van havo/vwo.

Toen veel van onze leerlingen in 2019 onder leiding van Greta Thunberg de straat op gingen, zette dat onze vakgroep aan het denken. We lazen steeds vaker verontrustende artikelen in de krant over de zorgen die jongeren hebben over hun toekomst. Uit een onderzoek onder 10.000 jongeren (16-25 jaar) in 10 landen komt naar voren dat gemiddeld driekwart van hen de toekomst als ‘beangstigend’ bestempelt. Van onze eigen leerlingen kregen we steeds vaker de vraag waarom we niet meer aandacht aan de klimaatcrisis besteedden. Dat ene hoofdstukje in de aardrijkskundemethode over het versterkte broeikaseffect, of dat andere hoofdstukje over de uitdagingen die er in de Nederlandse delta liggen, voelde steeds meer als  tekort schietend. Waar we dit onderwerp voorheen met diverse gastlessen en projecten probeerden extra aandacht te geven, voelde dat nu als een hapsnap-oplossing voor een vraag die een ander antwoord verdient: hoe kun je dit complexe onderwerp de aandacht geven die het verdient? 

Volgens ons zijn geografen bij uitstek de docenten die de complexe relatie tussen mens en planeet doorgronden en kunnen wij daarom antwoord geven op deze vraag. Wij weten nuance te brengen in de complexe samenhang tussen de globale economische ontwikkeling, de extra ruimtevraag die hierdoor ontstaat, en de gevolgen hiervan voor klimaat en natuur. Waarom durven we ons dit onderwerp dan niet veel meer toe te eigenen?  

De realiteit is dat de overgrote meerderheid van de aardrijkskundedocenten in hun lespraktijk bouwen op een aardrijkskundemethode. De methodes die beschikbaar zijn, veranderen echter niet snel genoeg mee met de actualiteit en durven niet de keuze te maken die dit onderwerp naar ons idee vraagt. Wij zijn ervan overtuigd dat we als aardrijkskunde-community een leermiddel nodig hebben dat duurzaamheid de plek geeft die deze verdient in ons onderwijs. In 2019 kregen wij van de gemeente Utrecht de kans dit idee te gaan realiseren. Sindsdien heeft dit project een enorme vlucht genomen. Op de KNAG Onderwijsdag willen we de uitkomst van ons harde werken met jullie delen.

Tijdens de workshop lanceren we Kantelpunt, een nieuwe, door docenten geschreven lesmethode die duurzaamheid via actuele modules het aardrijkskundelokaal binnen brengt. Kantelpunt is gratis te gebruiken en werkt inmiddels samen met Tipping Point Ahead (TPA), het educatieprogramma van het Netherlands Earth System Science Centre (NESCC). Samen verankeren we de meest recente inzichten uit de wetenschap in de methode. 

Kantelpunt vertelt in drie modules het verhaal van de klimaatcrisis, de ecologische crisis en de lineaire (niet-circulaire) structuur van onze economie. De complexe wisselwerking tussen klimaat, ecologie en economie maakt dat we dit onderwerp, langs de randen van de geografie, vakoverstijgend benaderen. Maar geografie is de basis van de methode – speciaal gemaakt voor de onderbouw in het voortgezet onderwijs. Kantelpunt is zo geschreven dat je deze in plaats van verschillende hoofdstukken uit reguliere methodes naast je reguliere boek kunt gebruiken. Maar je kunt Kantelpunt ook als een op zichzelf staand leermiddel inzetten. 

We nodigen je van harte uit ons werk te komen bekijken in onze workshop. We starten met een korte introductie over de lesmethode, waarin de rode draad van de drie modules naar voren komt. Daarna is het tijd voor actie: in het tweede deel van de sessie laten we je met een voorbeeld uit de lesmethode zien hoe je Kantelpunt gemakkelijk jouw klaslokaal inbrengt.

Vince Oonk en Marit Kreeftenberg zijn docenten op het Leidsche Rijn College, Anouschka Porte op het Griftland College.