Op ontdekkingsreis in de geologie
aan de Baskische kust.
Een bijna compleet overzicht van de aardwetenschappen
Kees Hendrix zag als 10-jarig jongetje tijdens een vakantie in Zuid-Limburg voor het eerst ‘rotsen’ en kreeg in een groeve een stuk steen met fossielen. De fascinatie bleef en resulteerde in een lijvig boekwerk.
Hendrix heeft zich niet ingehouden: onder het motto ‘Ik neem jullie mee op een ontdekkingsreis in de wetenschap die geologie heet’ daalt hij af tot in de uithoeken van de aardwetenschappen. De opbouw van het boek is uitstekend. Hendrix begint met ‘Op ontdekkingsreis door Nederland’, waarin hij 33 gebieden beschrijft. Heel uitgebreid met foto’s en kaartjes. Lastig is daarbij wel dat ze ieder een eigen nummering hebben, en dat de streekkaartjes helemaal geen nummer hebben. Ook zijn ze niet in geologische of topografische volgorde gerangschikt. Maar de beschrijvingen nodigen uit om vele Nederlandse gebieden eens te bezoeken. Door dicht bij huis met de geologie te beginnen, neemt Hendrix het gevoel van een ‘abstract vak’ weg. Maar zonder de systematiek van de geologie is het moeilijk om grote lijnen en logische verbanden te ontdekken.
Cruciaal is voor de geologie het tijdsbesef. Vandaar dat de geologische kalender het onderwerp van het tweede hoofdstuk is. Na de inleiding in een apart kader verdiept Hendrix zich in het begrip tijd met behulp van de ‘geologische klok’ en de geologische tijdschaal. Achter in het boek staat de complete internationale chronostratigrafische tabel. Helemaal correct, maar lastig om de typisch Nederlandse afzettingen in het juiste tijdvak te plaatsen.
De beschrijvingen nodigen uit om vele gebieden in Nederland te bezoeken
Bijna onuitputtelijke bron
En dan volgen nog 16 hoofdstukken met in totaal 264 pagina’s en nog 60 met bijlagen: een bijna compleet overzicht van de vele facetten in de geologie. De geologische tijdschaal, Nederland als gebied van sedimentatie, kringlopen, gesteenten, mineralen & het periodiek systeem van de elementen, ijstijden, alle perioden van de geologische geschiedenis van de aarde met kaartjes van de ligging der continenten, het leven op aarde door de tijd heen, aardbevingen, vulkanisme, gebergtevorming, evolutie, delfstoffen… Daarmee is Op ontdekkingsreis een bijna onuitputtelijke bron van informatie.
Hendrix richt zich in zijn tekst steeds rechtstreeks tot de lezer. Hierdoor keren de woorden ‘ik’ en ‘wij’ voortdurend terug: ‘Bij de ontdekkingsreis die we nu gaan maken, neem ik jullie mee terug in de tijd.’ ‘Dit zijn de ridge pull en de slab pull krachten die ik dadelijk nog verder zal toelichten.’ En: ‘Hier kom ik in hoofdstuk 14 op terug.’ De laatste formulering gebruikt hij vaak feitelijk als verwijzing. Maar soms verlies je daardoor het overzicht. Want waar moet je dan zoeken? En waarom? Met als gevolg dat het af en toe onduidelijk is wat de volgorde van verschijnselen en perioden is. Ook gebruikt Hendriks soms niet-gebruikelijke vaktermen zoals morenekeien, orologie, veranderingsgesteente, abrasievlak, begravingsmetamorfose, suspenderen.
Geen studieboek
Bij een werk van zo’n omvang en variatie aan onderwerpen is het bijna onvermijdelijk dat het ook onjuistheden bevat: in het derde hoofdstuk worden abrasie en verwering door elkaar gehaald. Elders komen we een meander tegen waarvan slechts één bocht een stootoever heeft, en kloppen de fasen van ijsbedekking tijdens het Saalien niet. Een aantal kaartjes is niet erg nauwkeurig getekend en sommige figuren zijn lastig leesbaar. Ook in de tekst wreekt zich de uitgave in eigen beheer. Een eindredacteur had het aantal taal- en typefouten vast verminderd en storend formuleringen zoals ‘boven Amsterdam’ in plaats van ‘ten noorden van Amsterdam’ niet laten passeren.
(320 tot 66 miljoen jaar terug).
Ondanks deze tekortkomingen biedt het boek een schat aan informatie over het hele gebied van de aardwetenschappen. Een studieboek over de geologie is het niet. Daarvoor is het niet goed in geologische perioden en onderwerpen geordend, zijn de verwijzingen te persoonlijk en te summier en treden deze te veel op de voorgrond. Maar door de goed gekozen opbouw van bekend naar onbekend, en de enthousiaste toon van de gedreven auteur kan het een goede gids zijn op een ontdekkingsreis in de geologie.
