Slachtoffer van onze eigen vervuiling

Tijdens Earth Day, zondag 22 april 2018, staan we stil bij plastic. Een recente studie van de Wereldgezondheidsorganisatie waarin op verhoogde niveaus van micro-plastic in fleswater wordt gewezen toont dat we op ironische wijze het slachtoffer zijn geworden van onze eigen vervuiling.

Meer dan 90 procent van het mineraalwater bevat micro-plastics die de menselijke gezondheid kunnen schaden. Terwijl wij een half decennium lang de waterwegen vervuild hebben met plastic, kunnen die watervoorzieningen ons nu vervuilen.

Van bakeliet naar plastic fles

In 1907 deed een in België geboren Amerikaan met de naam Leo Hendrik Baekeland een verrassende ontdekking: meng je een fenol en formaldehyde, dan krijg je een kunststof waarmee je allerlei spannende objecten kunt maken.

Het duurde niet lang voordat de uitvinding zijn weg vond naar de dagelijkse goederen die we tegenwoordig gebruiken. Waaronder telefoons, snookerballen en radio's. Tijdens de jaren veertig begon de industrie met de bescheiden productie van plastic flessen. Deze waren destijds kostbaar om te produceren vanwege beperkingen in de productiemogelijkheden op dat moment. Dit groeide echter snel uit tot een wereldwijde onderneming, die in 1989 meer dan honderd miljoen ton plastic produceerde.

Terwijl de consumptie van plastic zich rond het begin van het millennium in Europa stabiliseerde, zijn we getuige geweest van de toename van de plasticproductie met maar liefst 67,5 procent wereldwijd sinds 2002. Bovendien, waar Europa de afgelopen vijftien jaar een bescheiden bevolkingsgroei heeft doorgemaakt, blijft de bevolkingsgroei op mondiaal niveau op een steil opwaarts traject. Naarmate de wereldbevolking groeit en het plasticverbruik per hoofd van de bevolking stijgt, suggereren deze twee trends dat het probleem alleen maar zal toenemen.

Plasticsoep: Wie is de dader?

Wist u dat we in de afgelopen 67 jaar in totaal meer dan 8 miljard ton plastic hebben geconsumeerd? Slechts 9 procent daarvan is ooit gerecycled; 12 procent verbrand en de rest heeft zijn weg gevonden naar stortplaatsen - of erger nog, de oceaan. Als we op zoek gaan naar een primaire verdachte, wijzen de meeste aanwijzingen allemaal één duidelijk richting op: de uitvinding van de plastic fles, die nu zo veelvuldig en wijdverspreid gebruikt wordt dat deze de plastic soep tot gevolg hebben die nu de oceanen teistert.

In een recente ontdekking stuitte kapitein Charles Moore op een plastic ‘kerkhof’, een eiland van plastic in de zee, groter dan Mexico, wat ons er nog maar eens aan herinnert hoe ernstig onderschat de situatie is. Het feit dat zo’n uitgestrekt eiland, volledig bestaande uit plastic, zich op zee heeft kunnen vormen zonder dat we daar met z’n allen veel erg in hebben gehad, zou ons toch aan het denken moeten zetten.

Nog schrikbarender is een schatting die aangeeft dat op sommige plaatsen in de oceaan op dit moment al meer plastic dan plankton voorkomt. Gezien dit kleine beestje belangrijk is in het ondersteunen van allerlei populaties vissen en zeezoogdieren, is het van het grootste belang dat we de problematiek van micro-plastic serieus gaan nemen.

Volgens vele schattingen bestaat het grootste deel van het ooit geproduceerde plastic nog steeds. De meeste kunststoffen worden nooit biologisch afgebroken, maar vallen slechts in steeds kleinere deeltjes uiteen. Als je dat tot je door laat dringen is het langdurige effect op de oceaan is bijna niet te bevatten.

Hoewel het duidelijk is dat de plastic fles een grote boosdoener is, zorgt ook andersoortig plastic voor vervuiling. En hoewel veel landen proberen het verbruik van plastic terug te dringen en beter te recyclen er zijn nog altijd landen in de wereld waar plastic voor immense problemen zorgt. Slechts tien rivieren over de hele wereld dragen bij aan meer dan 90 procent van de plastic vervuiling. Een dergelijke concentratie maakt duidelijk dat het probleem meer geconcentreerd is dan vaak wordt gedacht. En hoewel het daardoor misschien eenvoudiger lijkt op te lossen, het gebruik van plastic zal terug gedrongen moeten worden om een duurzame toekomst te kunnen waarborgen.

Hoe het tij op oceaanvervuiling te keren

We bevinden ons op een kantelmoment; tenzij we onmiddellijk onze consumptiegewoontes bewust veranderen, is er een grote kans dat we in 2050 meer plastic dan vis in onze oceanen zullen hebben. De Nederlandse uitvinder Boyan Slat, oprichter van The Ocean Cleanup, is in 2015 op expeditie gegaan om een nieuwe techniek te testen om zeeën en oceanen op te ruimen. Het idee ontstond tijdens het schrijven van zijn profielwerkstuk en is nu een wereldwijd project. Tijdens de expeditie van 2015 werd onderzocht hoeveel afval er in het water rond drijft en hoe diep dit afval precies ligt. Na deze expeditie was het plan om in 2020 met de opruiming te beginnen, maar omdat het project wereldwijde aandacht kreeg is het door financiële steun nu mogelijk om al een jaar eerder met de opruiming te beginnen. Boyan geeft aan dat binnen vijf jaar, 50 procent van de rommel uit de oceanen kan zijn opgeruimd.

Het opruimen van de oceanen is uiteraard een fantastisch idee, maar als we dezelfde hoeveelheid plastic blijven gebruiken lossen we het probleem niet op. Het is daarom belangrijk bewust te zijn van de rol die plastic in ons dagelijks leven speel.  Zo werd in Amsterdam onlangs de eerste plasticvrije supermarkt ter wereld onthuld. Dit zou als lichtend voorbeeld voor de rest van de wereld kunnen dienen. Mocht een dergelijk initiatief succesvol blijken te zijn, dan zouden andere steden en landen snel kunnen volgen.

Er zijn talloze eenvoudige manieren waarop u kunt bijdragen aan de oplossing voor plasticvervuiling. Om de hoeveelheid plastic die in oceaan terecht komt met 90 procent te verminderen en de hoeveelheid plastic dat zich nu al in de oceanen bevindt binnen vijf jaar met de helft te verminderen denkt u eens aan de volgende dingen:

• Zeg nee tegen wegwerpartikelen: Items voor eenmalig gebruik, zoals bijvoorbeeld scheermesjes, leveren buitensporig veel verspilling op - kies voor scheerapmesjes waarbij je de mesjes kunt verwisselen zonder de hele houder weg te hoeven gooien. Als u een artikel voor eenmalig gebruik wordt aangeboden, zoals rietjes, flessen, bestek, koffiekopjes of plastic zakken, hoeft u alleen maar nee te zeggen. Neem u eigen herbruikbare versies mee, zoals herbruikbare metalen rietjes, hervulbare waterflessen om gehydrateerd te blijven, canvas tassen voor je dagelijkse boodschappen en herbruikbare koffiebekers.
• Vermijd verpakkingen: Producten die niet in plastic zijn verpakt zijn er niet vollop, maar kies voor voedsel met een minimale hoeveelheid plastic in de verpakking; en koop waar mogelijk losse groenten en fruit.
• Vermijd microbeads: Vermijd schoonheidsproducten met microbeads (zoals bijvoorbeeld scrubs and lipgloss) en vermijd ieder product dat de volgende soorten kunststof bevat: Polyethyleen (PE), polypropyleen (PP), polyethyleentereftalaat (PET), polymethylmethacrylaat (PMMA), polytetrafluorethyleen (PTFE) en nylon.
• Denk na over uw afhaalmaaltijden: Voedselverpakkingen, inclusief warm eten, is vaak een van de ergste overtreders. De meeste afhaalmaaltijden zijn verpakt met plastic dat polystyreen (PS) bevat.
• Is er een alternatief in glas? Vraag uzelf af of u het product in een glazen pot of fles kunt kopen. Producten zoals sauzen, dressings, marinades en augurken komen allemaal in glazen verpakkingen. Geef, bij iedere aankoop de voorkeur aan glas boven andere verpakkingsvormen en gebruik uw oude glas opnieuw waar mogelijk. Als u niet kunt hergebruiken, recycle het dan.

Sidrah Ahmad is auteur en marketingcoördinator bij Waterlogic, een internationale leverancier van waterkoelers. Ze heeft bijgedragen aan verschillende blogs over milieukwesties zoals onjuiste afvalverwerking, het gebruik van niet-recyclebaar plastic en watervervuiling. Haar passies zijn de volksgezondheid, medische ontdekkingen en milieunieuws.