In de Tuindorpen Nieuwendam en Buiksloot in Amsterdam-Noord is onverwachts verzoening ontstaan tussen de oude en de nieuwe noorderlingen. De vondst van lood in het drinkwater zorgde er voor dat het contact tussen de twee groepen veranderde.
In oktober 2019 vond Ymere in honderden huizen in Amsterdam-Noord te hoge concentraties aan lood in het drinkwater. Dit lood zorgde voor een verrassende omslag in het contact tussen de twee groepen: ze waren ineens lotgenoten, sloegen de handen ineen en dat pakte in de tuindorpen goed uit. Zowel in de strijd tegen het lood als tegen elkaar.
De tuindorpen werden altijd gedomineerd door een groot aandeel sociale huurwoningen in handen van woningcorporatie Ymere. Er woonden voornamelijk relatief oudere bewoners van een lagere sociaaleconomische klasse, de oude noorderlingen. Sinds een aantal jaar worden op grote schaal sociale huurwoningen verkocht, hierdoor trok een nieuwe stroom jongere bewoners naar de tuindorpen. Deze groep bewoners, de nieuwe noorderlingen, bestaat vooral uit jonge hoogopgeleide gezinnen uit de stad die zoeken naar een rustigere plek om de kinderen op te voeden.
Gentrificatie is in deze buurten dus in volle gang. De zogenaamde voortuintjescultuur met veel sociale controle van de oude noorderlingen stond haaks op de anoniemere leefstijl van de nieuwe noorderlingen. De grote verschillen tussen de oude en de nieuwe noordelingen zorgden voor een gevoel van rivaliteit tussen de twee groepen.
Loden leidingen
Sommige oude noorderlingen wisten al dat de leidingen in deze wijk niet goed waren en hebben eerder Ymere gevraagd deze te vervangen, tevergeefs. Het verhaal begint opnieuw als nieuwe noorderlingen, kopers van een voormalig sociale huurwoning, het lood opmerken. Nadat zij alle loden leidingen van hun nieuwe woning vervingen, werd nog steeds lood in het drinkwater aangetroffen. Andere bewoners lieten vervolgens ook hun drinkwater testen op de aanwezigheid van lood. Zo werd duidelijk dat bij sommige woningen loodconcentraties van 80 of 90 microgram per liter drinkwater aanwezig waren, terwijl wettelijk een maximum concentratie van 10 microgram is toegestaan. Het lood bleek afkomstig te zijn van een loden ringleiding, aangelegd na de Tweede Wereldoorlog, waarop alle huizen in het woonblok zijn aangesloten. Ymere was zich al jaren bewust van de aanwezigheid van de loden leidingen, maar is hier niet transparant over geweest.
Tot 2019 was er, buiten de pogingen van oude noorderlingen, weinig aandacht voor het probleem. Een deel van de oorzaak ligt in het verleden, toen om bezuinigingsredenen na de Tweede Wereldoorlog een loden ringleiding is gebruikt bij de aanleg van de tuindorpen. Deze ringleiding is aangesloten op een hoofdkraan waar alle woningen van een blok op aangesloten zijn. In het verleden verwijderde Ymere de loden leidingen wanneer de woning leegstond na een verhuizing, voordat de nieuwe bewoners in de woning kwamen. De ringleiding is namelijk lastig te verwijderen omdat deze onder de grond ligt waardoor de vloer moet worden opengebroken en op deze manier kon Ymere het stukje bij beetje doen. Nu staan de tuindorpen in Amsterdam-Noord juist bekend om de lange woonduur van hun bewoners. Dit betekent dat het jaren zou duren voordat álle woningen mutatieonderhoud hadden ondergaan en de loden ringleiding volledig verwijderd zou zijn. Doordat alle woningen van het blok op de ringleiding aangesloten zijn, krijgen ook woningen waar de leidingen vervangen zijn nog steeds water met lood uit de kraan zolang er nog oude delen ringleiding liggen.
Een andere factor die meespeelde is de incomplete wetgeving omrent loden leidingen. De aanleg van loden leidingen is sinds de jaren ’60 verboden, maar het verwijderen van bestaande loden leidingen is niet verplicht als de woning niet verkocht wordt. Hierdoor is er grijs gebied ontstaan in de wetgeving waarbij niet duidelijk is wie verantwoordelijk is voor het verwijderen van de loden leidingen. Bovendien is het verwijderen van loden leidingen alleen verplicht wanneer de loodafgifte hoger is dan 10 microgram per liter. Doordat deze waardes niet frequent werden gemeten als gevolg van de lage mutatiegraad, lag het tempo waarin de loden leidingen verwijderd werden vrij laag. Pas toen de nieuwe koper aan de bel trok, werd Ymere erop geattendeerd dat de loodafgifte (veel!) hoger was dan toegestaan.
Unieke situatie
Toen Ymere de bewoners over het lood informeerde middels een brief, zijn de oude en de nieuwe bewoners zich gaan mobiliseren. Met behulp van Facebook werd er een bewonersvereniging opgericht om de zogenaamde ‘kraanwatercrisis’ aan te pakken. Echter, toen de bewoners met Ymere in gesprek wilden gaan, wees Ymere dit af. Dit had te maken met de eerdere pogingen van de oude noorderlingen om het loodprobleem aan te pakken. Toentertijd zorgde dat voor confrontaties tussen de woningcorporatie en e bewoners. Oude noorderlingen hadden het gevoel dat hun claims niet werden serieus genomen, Ymere kon echter met die claims niet goed uit de voeten. Harde claims, over schade aan de gezondheid die veroorzaakt zou zijn door het lood. Deze zijn lastig te controleren omdat gezondheidsproblemen ook door factoren als leefstijl kunnen worden beïnvloed.
