Spaghetti Milanes
Ruim anderhalf jaar geleden maakte ik een wandeling door de metrobuis van de toekomstige Noord/Zuidlijn in Amsterdam (eerste rit: 2017, hopelijk). Een bijzondere ervaring om kilometers onder de stad te lopen. Het verraste me hoe bochtig het traject was. Blijkbaar was ik onbewust gaan denken dat metrolijnen kaarsrecht lopen, omdat ze er op de kaart altijd zo uitzien. De schuld van Harry Beck, die in 1933 de London Tube Map ontwierp. Beck begreep dat een metrokaart aan andere eisen moet voldoen dan een normale kaart. Daarom veranderde hij de oude Londense metrokaart – die door alle uitbreidingen steeds ondoorgrondelijker was geworden – in een abstracte afbeelding waarop de reiziger alleen het meest noodzakelijke kreeg te zien. Alle metrolijnen staan in een hoek van 45 of 90 graden op elkaar en de afstand tussen de stations lijkt op elke lijn even groot.
Onbewust denk je dat metrolijnen kaarsrecht zijn, omdat ze er op de kaart altijd zo uitzien
Het ontwerp van Beck is nog altijd de standaard voor metrokaarten over de hele wereld. De Londense kaart staat bij designers voor helderheid en abstracte eenvoud. Maar de regel less is more gaat niet altijd op. In Madrid ging het mis toen in 2007 een kaart werd geïntroduceerd waarop alleen nog verticale en horizontale lijnen waren te zien. Eenvoudiger kan niet, zou je denken. Toch brak er een storm van kritiek los: veel Madrilenen vonden de kaart onoverzichtelijk en lelijk. In 2013 stapte de stad weer over op het oude model.
de London Tube Map van Harry Beck uit 1933
Zelf blijk ik een voorkeur te hebben voor minder abstracte, meer ‘geografi sch correcte’ kaarten waarop je nog een beetje kunt zien hoe de stad bovengronds in elkaar zit. Is dat de beroepsdeformatie van een geograaf? Niet helemaal, gelukkig, want ook informatie-experts zeggen dat er meer diversiteit in metrokaarten mag komen. De Londense kaart wordt te vaak klakkeloos geïmiteerd, vindt Max Roberts, psycholoog aan de Universiteit van Essex en gespecialiseerd in de manier waarop mensen informatie verwerken. Elk metronetwerk zou op zoek moeten naar een eigen kaart. Dat kan ook een kaart zijn die de reiziger meer houvast geeft aan bovengrondse herkenningspunten. Of een kaart met gekromde of vloeiende lijnen in plaats van rechte. Op zijn website Tubemapcentral.com laat Roberts voorbeelden zien van door hem zelf gemaakte alternatieven, waaronder een elegante kaart van de Milanese metro met louter vloeiende lijnen. Ook een soort spaghetti, maar dan met een maximum aan inzichtelijkheid. Het bewijst dat metrokaarten er niet hoeven uit te zien als een computerspelletje uit de jaren '90. Ze mogen een eigen karakter hebben, en ze mogen zelfs mooi zijn. Kijkt u mee, GVB en RET?