Topstad Nederland
Aan Nederland kun je eindeloos blijven knutselen. Niet alleen aan het landschap en de steden, maar ook aan de bestuurlijke indeling. Al in 1966 schreef de Britse geograaf Peter Hall dat er in het westen van ons land een reus lag te slapen. Hij rekende de Randstad in zijn boek The World Cities tot een van de belangrijkste wereldsteden. Inmiddels zijn we vele hele en halve mislukkingen verder – stadsprovincies, Randstadprovincie, landsdelen – en zijn Amsterdam en Rotterdam/Den Haag voor zichzelf begonnen in metropoolregio’s. Een eeuwig probleem bij dat bestuurlijke bordspel is dat de verstedelijking in het kleine Nederland zo versnipperd is, dat elke stedelijke regio vrijwel naadloos overloopt in de volgende.
En nu is er REOS, de Ruimtelijk-Economische Ontwikkelstrategie. Niet zomaar een vrijblijvend bedenksel, maar een gezamenlijke visie van de overheden in de Noordelijke en Zuidelijke Randstad, Brainport Eindhoven en drie ministeries. Dan mag je het toch wel een nieuwe ruimtelijke visie voor Nederland noemen. De bedoeling is dat de drie stedelijke regio’s samen op economisch gebied tot de top-3 van Europa en de top-5 van de wereld gaan behoren. In de wereldeconomie zijn het steeds meer de metropolen die de dienst uitmaken. De vrees is dat Nederland internationaal de boot zal missen als onze relatief kleine steden niet slim genoeg samenwerken en niet beter met elkaar – en met het buitenland – verbonden raken.
Op de kaart zijn de toplocaties in de drie gebieden te zien: de onderzoekscentra, de campussen, maar ook de tuinbouwclusters in het Westland en rond Aalsmeer. Hoe toekomstgericht ook, het kaartje doet wat denken aan de ‘structuurvisies’ uit het tijdperk waarin Nederland nog letterlijk vanachter de tekentafel werd ontworpen. Het verschil is dat de REOS-strategie vooral aanhaakt op bestaande sterkten. De kaart laat zich ook lezen als een wensenlijstje voor het volgende kabinet. Neem de vermelding van de Zaan-IJ Corridor. Nooit van gehoord? Dat kan kloppen, want hij bestaat nog amper. Het is de wens om het havengebied tussen Amsterdam en Zaanstad om te vormen tot een stedelijke as, met woningen aan het water en bijbehorende verbindingen. Maar dat kost geld, ook kabinetsgeld uit Den Haag, en dan is het natuurlijk handig als zo’n project alvast op een belangrijke kaart staat.
Slim samenwerken om Nederland aan de top te brengen, lijkt me een prima idee. Maar ik vraag me twee dingen af bij deze kaart. Ten eerste: wat betekenen specialisaties als healthy urban living nu eigenlijk precies? Krijgt Utrecht vanaf nu een voorrangspositie in het onderzoek naar een gezonde leefomgeving, een begrip dat heel breed is? Ook een term als next economy rond Rotterdam doet nogal grabbeltonachtig aan. En ten tweede: hoe zit het met de gebieden buiten de lichtgroene driehoek rond de Noordelijke Randstad, Zuidelijke Randstad en Brainport Eindhoven? Tellen die net even minder hard mee? Dat zou raar zijn, want Wageningen University is immers ook wereldtop, en de laatste twee Spinozapremies voor wetenschappelijk onderzoek gingen naar de Radboud Universiteit in Nijmegen. En wat te denken van Zuid-Limburg, waar ze heel innovatief bezig zijn met de Maastricht Health Campus en de campus Chemelot in Sittard-Geleen?
De makers van de kaart zullen ongetwijfeld zeggen dat ze het zo niet bedoelen, dat het hele land mag aanhaken. Maar dan onderschatten ze het psychologische effect van kaarten. De suggestie van deze kaart is: dit gebied is belangrijker dan de rest. Kunnen we in plaats daarvan niet gewoon afspreken dat heel Nederland top is?