Een special over de Rijn kan letterlijk alle kanten opgaan. Naar de bron en dwars door het omvangrijke stroom gebied dat delen van maar liefst negen landen beslaat. Met een duik in de geologische geschiedenis, waarbij de Rijn haar loop vele malen verlegde en dat nu nog zou doen als we haar niet hadden ingesnoerd met kribben, dijken, sluizen en kanalen. Anno 2010 krijgt de Rijn weer meer ruimte, in verband met hoogwaterbeheer, maar ook om het zwaar beproefde ecosysteem enigszins te herstellen. 

Van de eeuwenoude joodse gemeenschap in Jemen, die begin vorige eeuw ruim 60.000 zielen telde, zijn nog 250 joden over. Naast bedreigingen door Huthi-rebellen en al Qaeda-extremisten zijn er ook problemen binnen de eigen gemeenschap. Rabbi Yahya peinst er echter niet over om te vertrekken: ‘Wij zijn Jemenieten en we blijven hier.’

In de buurt van de Oberalppas, bij de Tomasee op 2345 meter hoogte, hangt een bronzen bordje met daarop ‘Rheinquelle, 1320 km bis zur Mündung’. Veel wandelaars ondernemen de tocht naar dit idyllische meertje, maar lopen ze wel goed? Als we uitgaan van wat je op school bij aardrijkskunde leert, ligt de bron nog zuidelijker.

Oldambt verdrinkt in marktdenken

De fusiegemeenten rondom de leeg blijvende Blauwestad zetten in op alwéér een nieuw imago om de stagnatie in de regio te doorbreken. Oldambt wil met slogans over water, wijdsheid en pionieren tot de verbeelding spreken. Maar een Oldambt ontdaan van verbeelding, dat van oudsher optimistisch en creatief omgaat met de beschikbare middelen, door en voor de bewoners lijkt een passender format.

De loop van rivieren in het lage Nederland werd niet alleen bijgestuurd door klimaatveranderingen met koude en warme perioden, zeespiegelstijgingen en overstromingen, maar ook door tektonische bewegingen – hoe bescheiden ook.

Landschapsontwikkeling stuurt rivierverruiming

Vanwege de klimaatverandering moet de Rijn straks 18.000 m3 water kunnen afvoeren – een vijfde meer dan nu. Rijkswaterstaat wil de rivieren meer ruimte geven door kribben te verlagen, dijken terug te leggen en nevengeulen te graven. De vijftien gemeenten langs de Waal, die tweederde van het Rijnwater afvoert, willen echter niet dat de rivierverruimingsprojecten de ontwikkeling van het (buitendijkse) gebied dicteren. Zij begonnen in 2006 met het project WaalWeelde, een mooi voorbeeld van integrale gebiedsontwikkeling van onderop.

De strijd om behoud van een idyllisch tuindorp

Terwijl de landelijke media hun aandacht richtten op de ontwikkeling van de Blauwestad voerden bewoners van het Groningse Blauwe Dorp een achterhoedegevecht voor behoud van hun wijk. Begin november 2009 keerden de rollen om. In de week dat het laatste bouwbedrijf zich terugtrok uit de Blauwestad, ontving de bewonerscommissie van het Blauwe Dorp de complimenten van minister Cramer van Ruimte en Milieu over hun inzet voor behoud van hun tuindorp. Het wijkvernieuwingsproces is nu in volle gang.

In de loop van duizenden jaren veranderen rivieren hun koers onder invloed van zeespiegelstijgingen, bodembeweging en klimaatverandering. Maar in de Rijn-Maasdelta werden dergelijke ‘avulsies’ de laatste 8500 jaar ook door het riviersysteem zelf ingegeven.

Bepaling van de vegetatieruwheid met laseraltimetrie

De opstuwing van water door vegetatie in de uiterwaarden leidt tot grote onzekerheid over de waterstand tijdens pieken in de Rijn en Maas. Met hoogtemetingen vanuit de lucht kan de opstuwing echter goed berekend worden. Dat helpt het effect van beheersmaatregelen in de uiterwaarden te vertalen naar veiligheid.