Taalintegratie win-winmodel: drukte in de Randstad

Door Marian Blankman en Anouk Adang 

Introductie voor de leerkracht

Aardrijkskundemethodes bevatten meestal vrij veel tekst met moeilijke woorden en vaktermen. Veel lessen starten met een vraag om zo de voorkennis te activeren. Maar misschien hebben leerlingen wel geen voorkennis, bijvoorbeeld omdat ze het begrip niet kennen (en daarom de vraag niet beantwoorden). In deze opdracht doen leerlingen die voorkennis eerst op. Dat gebeurt in drie stappen.

1. Een ervaringscontext aanbrengen waarbij de moeilijke woorden worden aangeleerd.
   De docent selecteert vooraf de moeilijke woorden en zet die centraal. De leerlingen leren de woorden door iets te doen, te luisteren of te kijken.
2. De tekst behandelen.
   De docent activeert nu de voorkennis door vragen te stellen over de begrippen en processen of er dieper op in te gaan. De leerlingen lezen vervolgens samen de tekst volgens de principes van begrijpend lezen.
3. Het geleerde toepassen.
   De leerlingen gaan nu de taal en hun kennis gebruiken in een nieuwe situatie. Dit kan in allerlei vormen, bijvoorbeeld een presentatie, verhaal, discussie.

De opdracht

In groep 6 gaat een hoofdstuk uit de aardrijkskundemethode over wonen en werken in de Randstad. Voor de volgende les staat een tekst over drukte in de Randstad op het programma.

Vooraf
Van tevoren heb je als docent de tekst doorgenomen en de (moeilijke) woorden en begrippen geselecteerd die in de ervaringscontext betekenis moeten krijgen. Je hebt deze themawoorden genoteerd op een spiekbriefje, dat later in de klas komt te hangen.

Les 1: ervaringscontext aanbieden (voorkennis aanbieden)
Deze les bevat talige en vakinhoudelijke opstapjes. Eerst vertel je klassikaal wat een file is en laat je een filebericht horen. Vervolgens stel je vragen als: ‘Wat hebben jullie gehoord? Waar speelt het zich af? Heb je zoiets wel eens eerder gehoord? Voor wie is dit bericht belangrijk?’ Vervolgens laat je via het digibord een videofragment zien met het geluid uitgeschakeld. Je hebt zelf een begeleidende tekst gemaakt waarin de themawoorden zijn verwerkt en je leest die voor bij het videofragment. Ten slotte doen de leerlingen in groepjes een rubriceeroefening waarin zij afbeeldingen ordenen bij de themawoorden. De begrippen die centraal staan in de tekst worden zo uitgebeeld, uitgelegd en ingeoefend. 

Les 2: tekst behandelen
De leerlingen lezen in tweetallen de tekst volgens de hen bekende principes van begrijpend lezen. In de tekst komen de themawoorden voor. De leerlingen kennen die nu al, waardoor zij de tekst makkelijker begrijpen. Die gaat over de reden dat er in de Randstad vaak files zijn, hoe dit probleem in de loop van de tijd is ontstaan en waar in Nederland nog meer files voorkomen. 

Les 3: toepassen van het geleerde
Nu gaan de leerlingen de kennis die zij hebben opgedaan in de voorgaande lessen, zelf toepassen: ze moeten een oplossing bedenken voor het fileprobleem. Ze werken die uit in een presentatie via bijvoorbeeld PowerPoint, Prezi of op een poster. In de presentatie moeten ze de themawoorden weer verwerken in de goede context.

Achtergrondinformatie bij de opdracht

Met deze voorbeeldopdracht wordt taal ingebouwd binnen het vak aardrijkskunde. De les bevat de volgende bouwstenen voor een goede aardrijkskundeles.
• Een motiverende start.
• Waarom is het [behandelde onderwerp] daar?
• Hoe verandert dat?

• Wat zie je als je in- en uitzoomt?
• Wat zijn de voor- en nadelen of de gevolgen daarvan?
• Afsluiting.

Daarnaast wordt aandacht besteed aan begrijpend lezen en mondelinge taalvaardigheid. Door met het win-winmodel te werken, gaan de leerlingen de (moeilijke) taal in de zaakvakken begrijpen, ze leren de zaakvakinhouden en ze ontwikkelen schoolse taalvaardigheden. Dit model is toepasbaar voor alle zaakvakteksten.

Bron: De wereld in met aardrijkskunde, ISBN 978 90 469 0713 9. 

Deze opdracht is auteursrechtelijk beschermd. Voor hergebruik van de opdracht is voorafgaande schriftelijke toestemming van Uitgeverij Coutinho vereist.