Aardrijkskunde Olympiade: de ultieme uitdaging voor jouw leerlingen

Een wedstrijd over actuele aardrijkskundige onderwerpen, de strijd aangaan met gelijkgestemden in de finale en kans maken op een geografische trip naar het buitenland. Welke geograaf in de dop wil dat nou niet? 

Al vanaf de jaren 1960 worden er op initiatief van Unesco olympiades gehouden om jongeren uit allerlei landen samen te brengen. In het schooljaar 1993-1994 organiseerde een enthousiaste stichting de eerste Aardrijkskunde Olympiade in Nederland. Tegenwoordig maakt deze deel uit van de zes bètaolympiades, naast biologie, informatica, natuurkunde, scheikunde en wiskunde. Niet dat het alleen gaat om fysische geografie trouwens, ook sociaalgeografische onderwerpen komen aan bod. 

Het doel van de Aardrijkunde Olympiade is de zichtbaarheid van ons vak te vergroten én er zijn scholen die meedoen in hun streven naar excellent onderwijs. De opgaven zijn geschikt voor alle leerlingen in de bovenbouw van het vwo en de sterkste leerlingen in de bovenbouw van de havo. De toets geeft de allerbeste aardrijkskundeleerlingen van Nederland de kans zich te onderscheiden. Scholen kunnen de olympiade ook opnemen in het plan van toetsing en afsluiting (PTA). Deze wordt dan een vast onderdeel van het examenprogramma van het vak aardrijkskunde. 

Voorronde op school

De eerstvolgende gelegenheid om mee te doen aan de voorrondes van de Aardrijkskunde Olympiade is vóór de kerstvakantie van het schooljaar 2025-2026. Je kunt daarvoor het aantal AK-kandidaten binnen jouw school opgeven via de website aardrijkskunde-olympiade.nl. Je ontvangt dan in oktober het gewenste aantal bronnenboekjes. Daarin staan, net als bij het centraal schriftelijk eindexamen (cse), foto’s, kaarten, diagrammen en korte teksten. Het opgavenboekje en het correctiemodel krijg je als pdf toegestuurd, om zelf te kopiëren. 

De leerlingen maken in de laatste week van november of in de eerste week van december op de eigen school een theorietoets van 120 minuten. De vragen sluiten aan bij onderwerpen van het eindexamen en zijn ontwikkeld door de eindexamenmakers van CITO. Mede daardoor is de toets voor alle leerlingen een goede oefening voor het cse.

Je corrigeert het werk van de leerlingen en stuurt de antwoordbladen van de vijf beste deelnemers van jouw school naar de organisatie van de olympiade. Daar voert een correctiecommissie nog een tweede controle uit, waarna er een ranglijst uitrolt. De beste vijftien leerlingen mogen meedoen aan de nationale finale in maart of april 2026. 

Finale

De finale van de Nederlandse Aardrijkskunde Olympiade wordt altijd gehouden op een universiteit of een hogeschool waar een geografische opleiding te volgen is. Zo kunnen de finalisten alvast ruiken aan het studentenleven én aan geografisch onderzoek en onderwijs in het vak.

De finale begint op dinsdagavond en duurt tot en met vrijdagmiddag. Er zijn drie onderdelen: een veldwerk, een theoretische kennistoets en een Engelstalige multimediatoets. Het veldwerk wordt grotendeels verzorgd door het gastinstituut en duurt anderhalve dag. De finalisten verzamelen gegevens, maken foto’s en filmpjes en nemen interviews af. Afhankelijk van de finalelocatie en het soort opleiding op het gastinstituut is het veldwerk sociaal- of fysisch-geografisch. Zo zijn er in de afgelopen jaren opdrachten geweest over verschillen tussen de wijken Paleiskwartier en Boschveld in Den Bosch en moesten de kandidaten een herstructureringsplan ontwerpen voor een 'hoogstedelijk' gebied in Amsterdam (dat wil zeggen: intensief en multifuncioneel gebruikt en dicht bij goed ov). Andere keren deden ze onderzoek naar de voormalige loop van de Kromme Rijn en naar duurzame voedselproductie. 

Op de donderdagmiddag van de finale volgt de theorietoets, die een tikkeltje moeilijker is dan de toets in de voorronde. Ook deze is gemaakt door CITO. Na een uur pauze volgt het laatste onderdeel: de Engelstalige multimediatoets. De meerkeuzevragen toetsen de hogere denkvaardigheden en vormen een pittig onderdeel. Het avondprogramma is in handen van studenten van het gastinstituut, met bijvoorbeeld een pubquiz, paintbal of een andere activiteit die een indruk geeft van het studentenleven.

De laatste dag is er een excursie, waarna ’s middags de prijsuitreiking plaatsvindt. De top-4 van beste leerlingen gaat naar de iGeo, de International Geography Olympiad, die ieder jaar in een ander gastland plaatsvindt. De winnaars van de zes bètaolympiades tezamen worden eind juni op het ministerie van Onderwijs ontvangen voor een huldiging, waarbij als het even kan de staatssecretaris of de minister de winnaars toespreekt.

iGeo

In 2025 gaan de vier winnaars naar Bangkok, in 2026 naar Istanbul, in 2027 naar Riga en in 2028 naar Melbourne. Het deelnemersveld omvat teams uit zo’n vijftig landen. Ook tijdens de iGeo doen de kandidaten een veldwerk en maken ze een theoretische kennistoets en een multimediatoets. Daarbij is Engels de voertaal. Er zijn excursies om het gastland te ontdekken en er is volop tijd om tijdens de sport- en culturele activiteiten kennis te maken met de deelnemers uit andere landen. Hier maken ze vrienden voor het leven. Meestal is er na afloop van de wedstrijd nog een post-iGeo-excursie naar een ander deel van het gastland.

Voorronde verschoven

Het is natuurlijk geweldig voor de school (en de vakdocent) als een leerling de finale haalt. Maar ook zonder finalisten kun je de best scorende leerlingen op school in het zonnetje zetten. En het leuke is: je school kan gratis meedoen. Dit is te danken aan bijdragen van het ministerie van OCW en andere sponsoren.

Bij de start van de Aardrijkskunde Olympiade in 1994 waren het meedoen aan de finale en de kans op een buitenlandse trip in de zomervakantie voldoende bonus om leerlingen te porren voor deelname. Tegenwoordig ondervinden de Nederlandse finale en iGeo concurrentie van post-examentrips naar Albufeira en Chersónisos. Daarom hebben we besloten zowel de voorronde als de finale eerder in het schooljaar te laten plaatsvinden. Vergeet daarom niet jouw leerlingen vóór de zomervakantie aan te melden voor de voorronde van schooljaar 2025-2026. De Aardrijkskunde Olympiade is té leuk om niet mee te doen. 

• aardrijkskunde-olympiade.nl