De separatisten hebben zowel in 2017 als in 2015 de meeste zetels behaald, terwijl zij niet de meeste stemmen hebben gekregen. De drie separatistische partijen samen hebben 47,5 procent behaald. De 'Independentistas' scoren normaal gesproken hoger in de landelijke gebieden, waar er minder stemmen nodig zijn om een zetel te behalen. De separatisten hebben de meerderheid in het parlement, maar zij hebben niet de meerderheid van de Catalanen achter zich.
CATALEXIT leidt tot economische ramp
23 januari 2018
Kennis
FOTO: JORDI THIJSMAN/FLICKR
een zelfstandig Catalonië splijt de Spaanse samenleving
Catalonië gaat ervan uit dat na de onafhankelijkheid zestien miljard euro extra te besteden is. Voorstanders van de onafhankelijkheid wijzen erop dat Catalonië miljarden euro’s per jaar meer belasting afdraagt dan het terugkrijgt vanuit Madrid. Hun leus: ‘Espanya ens roba’: ’Spanje berooft ons’. Ondertussen dreigt een economische ramp.
In oktober stuurde de Spaanse premier Rajoy het Catalaanse regiobestuur naar huis waarna hij nieuwe verkiezingen uitschreef, de Catalaanse leider Puigdemont naar Brussel vluchtte en een aantal ministers achter slot en grendel werden gezet. Op 21 december hebben bijna 82 procent van de 5,5 miljoen kiesgerechtigde Catalanen een stem uitgebracht. De Spaansgezinde liberale partij Ciudadanos kreeg de meeste stemmen en behaalde 37 zetels. Echter, de separatistische partijen die voor onafhankelijkheid van Catalonië zijn, behouden een absolute meerderheid in het Catalaanse parlement. Ze kunnen samen op 70 zetels in het 135 zetels tellende regioparlement rekenen. De afgezette regiopresident Puigdemont zei in Brussel dat ‘de Catalaanse republiek heeft gewonnen’. Maar zowel de Catalaanse deelstaatregering als de Spaanse regering hebben de situatie rond het referendum en de vervroegde verkiezingen voor de onafhankelijkheid laten escaleren.
Minder stemmen, meer zetels
Catalaanse en Spaanse economie
Voorstanders van de Catalaanse onafhankelijkheid veronderstellen dat Catalonië zonder de belastingafdrachten aan Spanje het begrotingstekort kan terugdringen én dat het belastinggeld in de Catalaanse economie kan worden gepompt. Zij houden geen rekening met het feit dat een onafhankelijk Catalonië zijn eigen instituties moet creëren en bekostigen, zoals de defensie, de rechtspraak en het belastingstelsel.
Catalonië is één van de belangrijkste economische regio’s van Spanje. Figuur 1 laat het aandeel van de Catalaanse economie zien. ‘De onafhankelijkheid zal de hele Catalaanse economie platleggen’, zegt de Nederlandse econoom Marcel Jansen, universitair hoofddocent aan de Autonome Universiteit van Madrid. Bij onafhankelijkheid krijgt ook de Spaanse economie een flinke dreun te verwerken. Het Spaanse ministerie van economische zaken verlaagde de groeiraming voor de Spaanse economie over 2018 van 2,6 procent naar 2,3 procent door de onrust in Catalonië.
BRON: IDESCAT
Figuur 1. Het aandeel van de Catalaanse economie in de Spaanse economie in 2016
De Catalaanse economie is sterk exportgericht. De waarde van de geëxporteerde goederen, die in en rond Barcelona worden geproduceerd, overtreft die van landen als Finland, Portugal en Tsjechië. 70 procent van de buitenlandse investeringen komt uit de Europese Unie (EU) en 65 procent van de export gaat naar landen in de EU. Doordat Catalonië bij onafhankelijkheid de directe toegang tot Spanje en andere landen in Europa verliest, zal de Catalaanse economie een ernstige tegenslag voelen. Bovendien verlaat Catalonië niet alleen Spanje, maar ook de Europese Unie (EU). De nieuwgevormde staat neemt daarmee afscheid van de Europese interne markt en de gezamenlijke munteenheid. Volgens Jansen zullen veel exporterende bedrijven de vrije markt en de euro niet inwisselen voor handelsbelemmeringen en onzekerheid over betaalmiddelen.
BRON: IDESCAT
Figuur 3. Gemiddelde Catalaanse exportcijfers en buitenlandse investeringen tussen 2014 en 2016
Catalonië en de EU
De EU zal Catalonië niet erkennen als zelfstandige staat en heeft de Catalaanse regering al laten weten dat het de komende tien jaar niet tot de EU kan en mag toetreden. Catalonië verlaat niet alleen de interne markt, maar ook de douane-unie. Dat betekent een nieuwe invoering van import- en exportbelastingen die het in de toekomst moeilijk maken om handel te drijven met Catalaanse bedrijven. Dat zou een nieuwe tegenslag zijn, want de gunstige voorwaarden om handel te drijven met de buurlanden vervallen. Import- en exporttarieven zullen op allerlei producten worden geheven, waardoor Barcelona zijn vooraanstaande handelspositie zal kwijtraken. De overslag van goederen in de haven wordt te duur door de hogere belastingen. Bedrijven zullen de overslag via andere zeehavens in Spanje regelen, omdat daar geen belastingen worden geheven.
Vertrek
In het artikel ‘Spanje na de verkiezingen’ uit de Geografie van maart 2016 schetste Jan Mansvelt Beck het scenario dat banken en bedrijven met grote belangen niet gaan wachten tot Catalonië de onafhankelijkheid uitroept. Hij zegt: ‘Als je het Spaanse nieuws volgt, dan zie je dat veel bedrijven al zijn weggegaan, waaronder hele grote bedrijven, zoals de Caixabank en Sabadell, die beursgenoteerd zijn. Er is economisch gezien echt een ramp aan de gang op het ogenblik.’
Hoofdkantoren van bedrijven en banken vertrekken sinds 2015, toen de roep om onafhankelijkheid sterker werd, naar andere provincies in Spanje. Volgens de Spaanse kwaliteitskrant El País hebben zes grote Spaanse beursgenoteerde bedrijven en banken de regio verlaten.
‘De laatste cijfers geven een aantal van 3200 bedrijven dat is weggetrokken uit Catalonië. Volkwagen, eigenaar van SEAT, heeft bij voortduren van de politieke en juridische instabiliteit gedreigd de fabrieken in Catalonië weg te halen. Dat zou direct 27.000 werknemers hun baan kosten. Indirect zouden nog eens duizenden banen verdwijnen bij toeleveringsbedrijven die afhankelijk zijn van SEAT’, aldus Mansvelt Beck.
FOTO: BRIAN/FLICKR
Waarom Kosovo wel, maar Catalonië niet?
Wat de Kosovaren wel lukte, zullen de Catalanen in Spanje niet voor elkaar krijgen: een eigen staat. Tot ergernis van de Catalaanse leiders liet de Europese Commissie bij voorbaat weten dat de EU de onafhankelijkheid van Catalonië alleen zal erkennen als het Spaanse parlement en het Constitutioneel Hof ermee instemmen. De kans daarop is klein, aangezien de Spaanse grondwet uit 1978 – waarmee de Catalanen destijds hebben ingestemd – afscheiding uitdrukkelijk verbiedt. De onderdrukking vanuit Madrid is zo groot dat het de nationalistische sentimenten onder de Catalanen alleen maar aanwakkert. De animo bij Madrid om de grondwet te wijzigen is vrijwel nihil. En zonder een regeling waarmee beide partijen instemmen, zal de internationale gemeenschap nooit zijn zegen geven aan de afscheiding.
Economische vooruitzichten
Op dit moment dienen zich de eerste tekenen van economische terugval aan. De economische onzekerheid zorgt ervoor dat consumenten de hand op de knip houden. De middenstand heeft op dit moment al te kampen met achteruitgaande inkomsten door het wegblijven van toeristen en dagjesmensen. De toeristische sector is goed voor 12 procent van het Bruto Regionaal Product in Catalonië. Volgens Exceltur, de Spaanse toeristische koepel, zal het aantal reserveringen in Barcelona ongeveer 20 procent lager uitkomen dan verwacht. Dat zou betekenen dat Catalonië 1,2 miljard euro aan omzet kan mislopen.
‘De economische gevolgen zullen door de hele Spaanse samenleving worden gevoeld. Door het wegtrekken van bedrijven en banken zal niet alleen de directe werkgelegenheid afnemen, maar ook de indirecte werkgelegenheid. Toe- en afleveringsbedrijven krijgen te maken met minder vraag naar hun producten en zij kunnen hun producten niet meer exporteren naar het buitenland. Er wordt door de Catalaanse regering gezegd dat de werkgelegenheid in Catalonië wordt behouden, maar dat is een zoethouder’, aldus Mansvelt Beck.
Spaanse werknemers en hun gezinnen zullen waarschijnlijk noodgedwongen moeten verhuizen, omdat zij geen dubbele nationaliteit mogen hebben. Over de nationaliteit en geldigheid van Spaanse paspoorten valt echter nog niks te zeggen. Wanneer het Schengenverdrag wordt opgezegd, zal ook het vrij reizen van personen naar Catalonië worden opgeschort. Eerst maar eens afwachten welke formatie het Catalaanse parlement krijgt na de verkiezingen. Vervolgens zal er meer duidelijkheid komen over het voortbestaan van Catalonië als (on)afhankelijke staat.
Niet alleen de Spaanse en de Catalaanse economie zijn met elkaar vervlochten, maar ook de Spanjaarden en Catalanen. De Spaanse en de Catalaanse regering hebben geen oog voor de maatschappelijke, politieke en economische consequenties. De komende maanden zien er niet rooskleurig uit voor Catalonië.
BRONNEN:
- Van den Eerenbeemt, M. (2017), Onafhankelijkheid zal hele Catalaanse economie platleggen. De Volkskrant via https://www.volkskrant.nl/economie/-onafhankelijkheid-zal-hele-catalaanse-economie-platleggen~a4519905/
- Geoffrey, M. (2017), Catalonia: the cost of being single. Economic analysis of a hypothetical move. Economic and Financial Analysis. ING.
- Hancké, C., Verbregt, M. (2017), Catalaanse separatisten behouden nipte meerderheid in parlement. De Standaard via http://www.standaard.be/cnt/dmf20171221_03256139
- Hekking, H.D., Houtman, J. (2017), Onrust in Catalonië begint economisch pijn te doen. Het Financieel Dagblad via https://fd.nl/economie-politiek/1223023/onrust-in-catalonie-begint-economisch-pijn-te-doen
- Lanting, B. (2017), Onafhankelijkheid: het ene referendum is het andere niet. De Volkskrant.
- Waaijers, C. (2017), Catalonië is rijk, maar kan het economisch op eigen benen staan? NOS via https://nos.nl/artikel/2195904-catalonie-is-rijk-maar-kan-het-economisch-op-eigen-benen-staan.html
MEER INFORMATIE: