Anton Damen, alias de Plandelman, geeft gastlessen in het basis- en voortgezet onderwijs over zwerfafval opruimen. Daarbij bekijken leerlingen vooral grappige filmfragmenten en verzamelen zelf afval met de grijpstok.
Wat is plandelen?
‘Plandelen is het oppikken van zwerfvuil – plastic flessen, blikjes, zakjes en peuken – met een afvalknijper. Ik startte er in 2018 mee, ging verder met de buurman om de hoek en de buurvrouw tegenover en begon vervolgens een WhatsApp-groep in mijn Utrechtse wijk. Het plandelteam telt inmiddels honderd leden. Samen maken we korte metten met zwerfafval.
Op scholen kom ik langs voor plandellessen. Daarbij gebruik ik altijd filmfragmenten, want film prikkelt en raakt je. Mijn ervaring is dat film je – veel meer dan een nieuwsbericht – het gevoel kan geven dat je zelf iets kunt doen. Tijdens de plandelles is er dus veel te zien, én te doen, want ik kom met genoeg grijpstokken en vuilniszakken voor de hele klas. En dan plandelen we samen in de directe omgeving van de school. Dat je zelf actief iets kunt doen, geeft een goed gevoel.’
Welke filmpjes doen het goed?
‘Grappige filmpjes, zoals die van Japanners die als samoerai verkleed zwerfafval oprapen en er de mooiste stunts mee doen zoals overgooien. Een ander filmpje dat ik graag gebruik, is Making of Orgiastic Hyper-Plastic, Nederlands ondertiteld, van Paul Bush. Het is de trailer van zijn stop-motion-animatie, omdat de kunstfilm niet gratis te bekijken is. Je ziet zwerfafval in beeld als een choreografie, bijna als een ballet. Een spectaculair mooie kleurensensatie is het. Bush vertelt erover als een David Attenborough die een natuurfenomeen beschrijft, terwijl het materiaal op straat is gevonden. Dus Bush verrast met zijn creativiteit, waardoor zwerfafval leuk en interessant wordt om naar te kijken.
Je bereikt veel met emotie en kunstzinnigheid, maar het wordt nog sterker als je het combineert met feiten. Een ander filmpje, It’s a Plastic World, is een goed voorbeeld van wat animatie heel goed kan, namelijk data op een aantrekkelijk manier inzichtelijk maken. Elke dag zoveel voetbalvelden aan zwerfafval, dat soort informatie krijg je.’
Laat je veel ‘erge’ beelden zien?
‘Een leuke les werkt veel beter dan slecht nieuws! Ik trek tijdens de plandelles mijn bankpasje uit mijn zak om te laten zien hoeveel plastic we ongemerkt binnenkrijgen. Gemiddeld consumeren we 5 gram plastic per week, da’s evenveel als een bankpasje.
Microscopisch kleine deeltjes plastic komen in de bodem en de zee terecht, waardoor het op je bord belandt, las ik in een rapport van de Verenigde Naties over voedselveiligheid. Je krijgt het ook binnen via de plastic flessen waaruit je drinkt. Op die manier breng ik over dat plastic afval niet alleen een probleem ver weg Is.’
Weet je een geschikte maakopdracht?
‘Maak zelf een stop-motion-animatie waarin je laat zien wat je als klas bij elkaar hebt geplandeld. Een mooi voorbeeldfilmpje is Plandelman does Plastic Butt Smut van een plandelopbrengst via YouTube. Dat maakt indruk!’
Anton Damen maakt in opdracht van diverse filmfestivals educatief materiaal. Het woord plandelen, een samentrekking van de woorden plastic en wandelen, heeft hij zelf bedacht. Neem contact op via plandelman.nl voor een Plandelles in jouw klas (basisscholen en middelbaar onderwijs).
De filmles De Greta Generatie (po en vo) van Kaboom Animation Festival, die Anton op maat maakt en geeft, is breder ingestoken en gaat over animatiefilms en klimaat, activisme en duurzaamheid.
