Het was mooi, is prachtig en wordt schitterend!

Oldambt in Oost-Groningen heeft een rijke geschiedenis in landbouw, industrie en linkse politiek. Met de Blauwestad en culturele festivals zoekt de regio een pad naar de toekomst.

In de 20e eeuw stond de streek Oldambt bekend als de graanschuur van Nederland. Het graan maakte de boeren rijk en hun enorme herenboerderijen lieten deze rijkdom zien. De Graanrepubliek van Frank Westerman beschrijft dit prachtig. Naast de graanproductie ontwikkelde ook de strokartonindustrie zich sterk. De land- en fabrieksarbeiders, die onder zware omstandigheden werkten, waren minder fortuinlijk. Zij vormden een belangrijke steun voor de Communistische Partij van Nederland, wat Oldambt de bijnaam ‘Klein Moskou’ opleverde.

Vanaf de jaren 1960 veranderde dit. Door de modernisering van de landbouw, internationale concurrentie in de kartonindustrie en wijzigingen in het landbouwbeleid raakte de regio in het slop. De werkloosheid nam snel toe. In de jaren 80 werd het plan voor de Blauwestad bedacht. Het idee was slechte landbouwgrond onder water te zetten, zodat er een meer ontstond. Dit zou zorgen voor natuurherstel en mogelijkheden voor recreatie en wonen. De gedachte was dat rijke Randstedelingen in Oldambt van hun pensioen zouden gaan genieten. Het plan werd uitgevoerd en opgeleverd in 2009. Maar de rijke Randstedelingen bleven weg en de provincie Groningen verloor veel geld op het project. Mensen kennen Oldambt dan ook vaak van negatieve verhalen. Over leegstaande fabrieken, vervallen herenboerderijen en het mislukte plan van de Blauwestad. Ook de bewoners kennen dit imago en dragen het zelf vaak uit. Een veelgehoorde uitspraak is: ‘Het was niks, het is niks én het wordt niks.’

Reuring

De afgelopen jaren heeft het verhaal van de streek echter een nieuw hoofdstuk gekregen. Daarin spelen het verleden, het landschap en de bewoners van Oldambt een belangrijke rol. Een aantal festivals heeft de streek opnieuw op de kaart gezet. De drie evenementen omarmen het door het verleden getekende landschap en brengen bewoners en bezoekers bij elkaar. 

De Waterbei

Het tweedaagse straattheaterfestival De Waterbei wordt jaarlijks georganiseerd in het centrum van Winschoten en afgesloten in de nabijgelegen Blauwestad. 

Eind jaren 2000 werd bekend dat het lokale theater, De Klinker, langdurig zou sluiten voor een verbouwing. Het culturele aanbod in Winschoten en omgeving zou in die periode verschralen. Een aantal lokale bewoners en ondernemers besloot de cultuur uit het theater naar buiten te halen. In 2010 organiseerden zij De Waterbei. Sindsdien is het festival, ondanks een aantal moeilijke jaren, steeds verder gegroeid – ook na de heropening van De Klinker in 2015. Als gratis straatevenement weet De Waterbei een grote verscheidenheid aan bezoekers te trekken. Zij komen in aanraking met artiesten van lokale tot internationale allure. Het festival wordt nog steeds georganiseerd door een stichting, waarin bewoners en lokale ondernemers het bestuur vormen.  

Hongerige Wolf

Festival Hongerige Wolf kun je met recht het meest uit de hand gelopen verjaardagsfeestje van Nederland noemen. Oprichter Ruth Weites groeide op in Hongerige Wolf, een gehucht met ongeveer zeventig inwoners in het uiterste noordoosten, omgeven door oneindige graanvelden. In haar studententijd verhuisde Weites naar Amsterdam. Voor haar 30e verjaardag wilde ze haar Amsterdamse vriendinnen laten kennismaken met de bijzondere plek waar ze opgroeide. Dit feest werd groots aangepakt en al direct Festival Hongerige Wolf genoemd. Sindsdien vindt het driedaagse evenement met muziek, dans, theater, kunst en literatuur iedere zomer plaats. Het dorp dient daarbij in feite als festivalterrein. Op enkele tegenstanders na ontvangen de bewoners de bezoekers met enthousiasme. Zij hebben dan ook een behoorlijke rol in de organisatie. Tijdens het festival staan cultuurminnende Groningse plattelanders en Randstedelingen samen te dansen. Het festival brengt mensen bij elkaar uit verschillende bubbels. Het vertelt daarbij een sterk verhaal over gemeenschapskracht en het landschap van Oldambt. De slogan vat dit mooi samen: ‘Aards. Weids.’ 

Grasnapolsky

Grasnapolsky, een driedaags festival met alternatieve muziek en kunst, vond oorspronkelijk plaats in Bunnik en later op de Veluwe. In 2019 streek het voor het eerst neer in de voormalige Strokartonfabriek De Toekomst in Scheemda. Dit icoon van de strokartonindustrie stond decennia leeg. Nu komen er ieder jaar in maart kunst- en muziekliefhebbers samen. En hoewel het evenement vanuit Utrecht wordt georganiseerd, maakt het een sterke connectie met de streek, de bewoners en hun verhalen. Vanuit het festivalterrein vertrekken er expedities om de omgeving te verkennen. Afgelopen jaar werd bijvoorbeeld het gigantische beeld van Lenin bezocht, dat vanaf een erf in Tjuchem uitkijkt over de oneindige velden van de Graanrepubliek. Een andere expeditie ging naar de Landschapswerkplaats, waar burgerinitiatieven samenkomen om hun leefomgeving in te richten. Op het festival zelf is er aandacht voor het Nedersaksisch als taal en de verhalen van bewoners uit het aardbevingsgebied. In 2024 konden bewoners uit Oldambt op zondag gratis naar het festival komen. In De Toekomst, lange tijd het symbool van de teloorgang van de lokale industrie, wordt het lokale verhaal zo bekend bij een breder publiek. En daarmee wordt ook gewerkt aan een nieuwe toekomst voor Oldambt. Grasnapolsky en Festival Hongerige Wolf werken daarnaast samen met andere festivals op het Groningse platteland. Ze hebben zich georganiseerd als de Gouden Rand festivals. Zij willen het ‘goud’ aan de rand van Groningen stevig op de kaart zetten. 

De festivals in Oldambt laten twee belangrijke dingen zien. Ten eerste kan de trend van festivalisering in Nederland worden gekoppeld aan het verhaal van een streek, die er daardoor meer aan heeft. Ten tweede kan een regio die lange tijd een negatief imago had, zichzelf heruitvinden. Oldambt kan trots zijn op het open landschap, de bijzondere sociale geschiedenis en vooral de veerkracht in de eigen gemeenschappen. Het is wat in de geografie wordt omschreven als rural regeneration, een proces waarin bewoners een plattelandsregio heruitvinden en transformeren in reactie op eerdere achteruitgang. Precies dit lijkt in Oldambt te gebeuren. Rondom de festivals ontstaat enthousiasme voor de kracht van Oldambt.

Blauwestad

Dit proces van rural regeneration is ook terug te zien in Blauwestad. Al vanaf 2013 is de focus hier verlegd naar relatief kleinere woningen, die ook voor bewoners uit de eigen streek aantrekkelijk zijn. Na corona is de vraag naar nog niet bebouwde kavels enorm gestegen. Het project lijkt daarmee alsnog een succes te worden (zie ook artikel: Hoe de ene crisis de andere overwint: de Blauwestad). En waarom ook niet. Het ligt te midden van een prachtig landschap vol open velden, weids water en historische herenboerderijen. In de omgeving worden prachtige culturele festivals georganiseerd. En nu de Lelylijn er eindelijk lijkt te komen, neemt de bereikbaarheid toe. Hopelijk doet dit alles ook iets met het zelfvertrouwen van de Oldambters. En horen we hen over tien jaar zeggen: ‘Het was mooi, het is prachtig én het wordt schitterend.’

BRONNEN

• Koreman, M.C.J. (2024). Rural futures for young adults: Rural development and regeneration in the Netherlands. Proefschrift. TU Delft.
• Koreman, M.C.J. (2023). Reinventing a Rural Area: A Case Study into Cultural Festivals in Oldambt, The Netherlands. Sustainability, 15(8), 6921.
• Pemberton, S. (2019). Rural Regeneration in the UK. Londen: Routledge.
• Westerman, F. (2018). De graanrepubliek. Amsterdam: Singel Uitgeverijen.