Intervision: Moskou’s antwoord op het Eurovisiesongfestival

Ook al had je er nooit echt zin in, het voelt toch als een belediging als je niet meer uitgenodigd wordt voor de jaarlijkse buurtbarbecue. Nu Rusland niet meer welkom is op het Eurovisie Songfestival, organiseert het land gewoon een eigen tuinfeest: Intervision. Met een opvallende gastenlijst.

Wie dacht dat het Eurovisie Songfestival het enige grote Europese liedjesfestijn is, heeft het mis. Op 20 september 2025 blaast Rusland Intervision nieuw leven in. Intervision is het Oost-Europese antwoord op Eurovision tijdens de Koude Oorlog. De aankondiging liegt er niet om: ‘Top artists from across the globe come together on one stage to inspire and unite millions’. Maar waarom wordt deze Koude Oorlog-relikwie nieuw leven ingeblazen en wat zegt het deelnemersveld?

Een Oost-Europees erfstuk

Intervision is geen bedenksel van vandaag, maar een erfstuk van de culturele politiek achter het IJzeren Gordijn ten tijde van de Koude Oorlog. In de context van de destalinisatie vanaf de jaren vijftig probeerden Oost-Europese staten op ideologisch verantwoorde manieren de aantrekkingskracht van Westerse cultuur het hoofd te bieden. Zo ontstonden parallel aan Eurovision in West-Europa, ook in Oost-Europa internationale muziekfestivals, waarvan Sopot in Polen het bekendste was. 

Het was natuurlijk uit den boze voor Oost-Europese landen om lid te worden van de West-Europese European Broadcasting Union (EBU), dat het Eurovisiesongfestival organiseert. Daarom gingen zij verder in een eigen samenwerkingsverband van staatsomroepen op: de OIRT, met een hoofdkantoor in Praag. Hoewel er samenwerking was tussen de EBU en de OIRT, was die sterk ongelijk. OIRT-landen zonden wel Westerse programma’s (waaronder Eurovision) uit, maar omgekeerd gebeurde dat nauwelijks: Westerse omroepen vonden Oost-Europese producties vaak te propagandistisch of technisch ondermaats.

Toen een voorstel van de OIRT om een pan-Europees songfestival gezamenlijk op te zetten door de EBU werd afgewezen, besloten de Oost-Europese landen hun eigen alternatief te lanceren. Zo ontstond Intervision: in eerste instantie bedoeld als overkoepelend initiatief, maar uiteindelijk uitgewerkt als tegenhanger van Eurovision.

Eerdere edities

Echt lekker liep het niet met Intervision. De politieke ruimte in Oost-Europa was beperkt. De festivals werden oogluikend toegestaan, maar zodra culturele uitwisseling samenviel met echte mobilisatie of te veel westerse invloed, greep Moskou in. De eerste reeks Intervision werd tussen 1965 en 1969 in Tsjechoslowakije georganiseerd. Het festival werd strak geregisseerd, want lidmaatschap van de OIRT betekende staatscontrole over de deelnemende omroepen. Toch stond de deur kort op een kier voor andere landen. Tijdens de Praagse Lente van 1968 deden landen van buiten de Russische invloedssfeer mee: Oostenrijk, Zwitserland, Finland, Spanje en zelfs West-Duitsland in de geest van de Ostpolitik. Het festival symboliseerde zo culturele openheid, maar dat duurde niet lang: toen Moskou ingreep om de Praagse Lente neer te slaan, verdween ook Intervision een tijd helemaal van het toneel.

Eind jaren zeventig maakte het festival een comeback als rebranding van het Poolse Sopotfestival. Opvallend veel internationale acts hebben hieraan meegedaan, waaronder Nederland. Voor artiesten kon deelname strategisch zijn: Oost-Europese artiesten zagen het als opstap of zelfs vluchtroute naar het Westen zonder argwaan van het regime, zoals bij de Tsjechische grootheid Helena Vondráčková. Voor Westerse artiesten bood Intervision toegang tot nieuwe markten achter het IJzeren Gordijn. In sommige opzichten liep Intervision daarmee voor op Eurovision. Terwijl Eurovision voorzichtig bleef, experimenteerde Intervision volop met commercialisering door inmenging van platenmaatschappijen en met grote intervalacts zoals Gloria Gaynor, The Temptations en Boney M. 

Toch hield ook deze tweede ronde niet lang stand. In 1980 viel het festival samen met een stakingsgolf in Gdańsk, die leidde tot de oprichting van vakbondsbeweging Solidarność. Toen deze beweging zich uitbreidde tot een brede protestbeweging, besloot Moskou dat het wel weer welletjes was. In 1981 werd Intervision afgelast wegens ‘economische en sociale spanningen’ en keerde niet terug. Tot nu.

De gastenlijst van de revival in Moskou

Waar Rusland Intervision tweemaal de kop indrukte toen het te politiek werd, staat het land nu zelf aan het roer met haar eigen politieke doelstellingen. In het regelement staat expliciet als doelstelling om de banden tussen de deelnemende landen aan te halen. Hoewel Rusland vond dat op Eurovision waarden getoond werden die ‘elk normaal mens vreemd vindt' (de feministische Russische inzending van 2022 laten we dan maar even buiten beschouwing), bood het festival het land toch een uitgelezen kans om bij een Europees miljoenenpubliek het beeld van Rusland positief te beïnvloeden. Nu die mogelijkheid is vervallen, neemt Rusland het heft in eigen handen, met een eigen gastenlijst.

Die ‘gasten’ vormen een bont gezelschap. Om te beginnen zijn er de landen uit het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS), een soort losse vriendengroep van voormalige Sovjet-klasgenoten die nog steeds in een gezamenlijke groepsapp zitten: Belarus, Kazachstan, Kirgizië, Oezbekistan en Tadzjikistan. Leden van de groep die al jaren niks gezegd hebben, Armenië, Azerbeidzjan en Moldavië, hebben ook nu niet gereageerd. Servië, dat van twee walletjes eet, komt wel. Ook komen er verre vrienden die ideologische raakvlakken hebben met Rusland, zoals Cuba, Venezuela en Vietnam.

Dan zijn er nieuwe vrienden, de BRICS-landen. Brazilië, Egypte, Ethiopië, Saudi Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten en Zuid-Afrika komen allemaal, hoewel een aantal wel erg laat aan de RSVP gehoor hebben gegeven. Ze nemen ook wat introducees mee zoals Colombia, Kenia, Madagaskar en Qatar. Toch zal Rusland vooral willen pronken met haar invloedrijkste nieuwe vrienden: China en India hebben namelijk ook beloofd te komen.

Op elk feest is er die hele aanwezige figuur waarvan iedereen zich afvraagt waarom hij is uitgenodigd, en nog meer waarom hij ook daadwerkelijk is verschenen. Op Intervsion zijn dat misschien wel de Verenigde Staten. Hun vertegenwoordiging bestaat uit een artiest die in Amerika op een zijspoor is beland en volgens hardnekkige roddels een zoon van Michael Jackson zou zijn. Hij wordt vergezeld door een Russische manager van Azerbeidzjaanse afkomst, die aanschuift in de internationale jury, maar eerder privévluchten vanuit Moskou naar Bakoe organiseerde voor Russen die de mobilisatie voor de oorlog in Oekraïne wilden ontvluchten.

Alles onder controle

Die manager zal zijn leven wel gebeterd hebben, want Rusland laat niets aan het toeval over om er een gezellige avond van te maken. De drempel om deel te nemen is laag: iedereen die in eigen land een zender achter zich weet te scharen, mag – zelfs als particulier – een inzending aanmelden. Wel moet de artiest een ‘nationale ster’ zijn, te bewijzen met links naar Wikipedia en YouTube. De liedjes worden vervolgens zorgvuldig door Moskou gecureerd op hun Intervision-waarden, waaronder ‘traditionele familiewaarden’. Zo is zeker dat er geen verdwaalde drag queen zal verschijnen. Nummers die nationale trots of internationale vrede uitdragen worden aangemoedigd. Venezuela speelt daarop in met Fiesta de la Paz, terwijl de VS de competitiegeest niet kan onderdrukken met We Are Champions. Het Kremlin zelf stuurt een propagandazanger. Op de dag van de finale zouden de inzendingen eigenlijk al hits moeten zijn. Oordeel vooral zelf over de liedjes, maar weet dat het oordeel van het publiek er niet toe doet. De winnaar wordt gekozen door een internationale jury. Een mix van muziekprofessionals en staatslieden uit alle deelnemende landen, waaronder zelfs de Colombiaanse oud-minister van Cultuur en huidig dienende ambassadeur in Moskou. De procedure om tot een winnaar te komen blijft geheim.

Meedoen is belangrijker dan winnen

De winnaar maakt uiteindelijk weinig uit. Meedoen zegt in dit verband zeker meer dan winnen. Intervision past in een bredere strategie, in reactie op sancties en isolatie, om te laten zien dat er alternatieven bestaan voor het dominante Westerse machtsblok, zoals onlangs ook op de Shanghai Cooperation Organisation-top. Met dit festival wil Rusland vooral benadrukken dat het internationaal nog altijd vrienden heeft. Alle deelnemende landen willen, in meer of mindere mate, goede betrekkingen met Moskou onderhouden. Meedoen met een muziekshow is dan een redelijk vrijblijvende manier om dat te laten zien, zonder dat er verdragen hoeven te worden ondertekend. In dat opzicht sluit Intervision opvallend aan bij de functie van het Eurovisiesongfestival als internationale reclamezuil waar landen aan hun imago kunnen werken. Op Intervision kan Rusland zich profileren als wereldwijde verbinder, binnen de kaders die het zelf bepaalt. Alles oogt groots en strak geregisseerd en niets wordt aan het toeval overgelaten om er een succes van te maken. Of het een blijvende traditie wordt is nog afwachten.