De naderende, chaotische Brexit is een duwtje in de rug voor iedereen die het ‘Europese Project’ een warm hart toedraagt. De Britse premier May ligt continue onder vuur, zowel binnen haar partij als daarbuiten. Vanuit ‘kamp-Remain’ is er uiteraard kritiek, maar ook veel Brexiteers zien haar graag verdwijnen van het toneel. haar In een jaar tijd stapten achttien bewindslieden uit kabinet-May. Zelfs de minister van Brexit, die het voorstel van May ondertekende, heeft zijn biezen gepakt. Eurosceptici op het vasteland zien daarin steeds scherper wat de economische en politieke consequenties zijn van het verlaten van de Unie. Dit zou een reden kunnen zijn dat mannen als Wilders en Baudet nu een mogelijke Nexit niet meer agenderen.
Macron: van opkomst tot ondergang?
4 januari 2019
Jos Hummelen
docent aardrijkskunde, kritisch journalist
Kennis
FOTO: THOMAS BRESSON/FLICKR
Vlak na de Brexit kwam, aan de andere kant van Het Kanaal, Emmanuel Macron aan de macht, die de EU juist wil versterken. Met de opkomst van De Gele Hesjes is zichtbaar geworden dat zijn populariteit sterk is afgenomen. Hoe kon het sentiment in Frankrijk zo snel omslaan?
De verkiezingen
De economische crisis zorgde ervoor dat geen van de Franse presidentskandidaten van de traditionele partijen het gehaald hebben tot de tweede ronde van verkiezingen. Het was dus al vroeg in de verkiezingen duidelijk dat de Fransen in elk geval gingen voor een kandidaat die een grote verandering in het Franse systeem wilde doorvoeren. Waarom vonden de Fransen dat ze toe waren aan een ‘stille revolutie’?
Voor het antwoord op die vraag moet je weten hoe Frankrijk is opgebouwd. Vlak na de oorlog gebruikte de toenmalige president De Gaulle de gelden uit het Marshallplan anders dan bijvoorbeeld in Duitsland. De Gaulle nationaliseerde de grote bedrijven in Frankrijk. Telecombedrijven, staalfabrieken en autofabrikanten als Renault en Citroën kregen allemaal te maken met de overheid als hun grootste aandeelhouder. Daarnaast kwam er een belangrijke rol voor de staat als het gaat om aannemen van personeel en het minimumloon. Na de oorlog groeide de economie van de Fransen drie decennia lang. Frankrijk ging als sterkste economie en land met de meeste inwoners de EU in. Hierdoor konden ze gemakkelijk sterke handelsposities onderhandelen. In de jaren tachtig en negentig veranderde er veel en werd Frankrijk op verschillende manieren overvleugeld. De val van de Muur zorgde voor een eenwording van Duitsland, de EU breidde zich enorm uit met landen als Spanje en Griekenland en China deed zijn intrede in de internationale markt. Omdat de Franse staatsbedrijven niet competitief genoeg waren, kwam er langzamerhand een handelstekort. De uitgaven voor het sociale systeem bleven hoog, het ambtenarenapparaat was enorm en de bijbehorende salarissen waren een uitgavenpost die zwaar begon te drukken op de Franse economie.
Toen Macron het podium beklom, beschreven veel journalisten zijn potentie, juist omdat zijn ideeën nieuw waren in de Franse politiek. Het ‘open breken’ van de Franse economie staat bovenaan zijn lijstje, waarbij de EU een belangrijke rol krijgt. Daarnaast beloofde hij te snijden in het ambtenarenapparaat en andere overheidsuitgaven. Beloftes waar men normaliter geen president van wordt, Macron dus wel.
Van ‘grote belofte’ tot zorgenkindje
Macron is, een jaar na het referendum in Groot-Brittannië, gekozen tot president van Frankrijk.
Rommelige Brexit
Al tijdens zijn campagne voerde hij de Europese vlag en spon hij garen bij de paniekerige situatie aan de andere kant van het Nauw van Calais.
Hij wees naar het Europese eiland om te waarschuwen: dit gebeurt er dus als je wil scheiden van de EU. Macron is – zeker voor Franse begrippen – progressief: hij wil meer Europese integratie. Pro-EU politici zagen daarom in Macron een grote belofte voor het versterken van Brussel.
De Europese burger is echter verdeeld over Macron als nieuwe leider binnen de EU. Veel Europeanen zijn volgens The Standard Eurobarometer blij dat er een vooraanstaande politicus is die niet bang is om Europa te verdedigen. De andere helft ziet vooral een arrogante Fransman die grote woorden gebruikt, maar tot nu toe weinig gedaan krijgt en Marine Le Pen inmiddels voorbij ziet komen als het gaat om populariteit in eigen land. Maar met de helft pro-Macron bestaat er dus een redelijk brede electorale basis voor het werk wat Macron wilde doen binnen de EU.
Vanaf het moment dat het duidelijk werd dat de Tories het moeilijk gingen krijgen om de Brexit op een geordende manier voor elkaar te krijgen, werd er op het vasteland smalend en smakelijk gelachen. De Frans-Duitse as kreeg vertrouwen en moest het nieuwe smoelwerk van de EU vormen. Daar kwamen Macron en Merkel echter nooit echt aan toe. Inmiddels is Frau Merkel van haar voetstuk gestoten en heeft ook Macron het moeilijk in eigen land gekregen doordat hervormingen te langzaam gaan. Misschien wel omdat de blik teveel op het buitenland was gericht in zijn eerste periode als president.
De Gele Hesjes
Door de geschiedenis heen, is met enige regelmaat te zien dat de Fransen in opstand komen. Of het nu de Franse Revolutie is of nu tijdens de opstand van De Gele Hesjes, het thema is hetzelfde: discriminatie van het gewone volk door onderdrukking van de politieke elite. Directe aanleiding van de huidige opstand is de benzineprijs. Het sentiment is duidelijk: Macron wil de wereld redden door zijn handtekening onder de akkoorden in Parijs te zetten, maar de gewone burger kan morgen niet eens naar zijn werk rijden. Met name voor de Franse plattelander is het niet meer op te brengen. De hoge benzineprijs is echter niet waar het uiteindelijk om gaat.
De gewone Fransman ziet deze prijs als symbool voor mislukking van de door Macron beloofde hervormingen
Vandaar zijn bijnaam: ‘président des riches’. Ofwel: President van de Rijken. Inmiddels heeft Macron een plan gepresenteerd om armoede te bestrijden, maar van zo’n bijnaam kom je niet gemakkelijk af.
Alle rellen en opstandjes houden vroeg of laat wel weer op, maar de onderliggende problemen van Frankrijk gaan diep. De Franse economie rammelt aan alle kanten: zo is de werkloosheid enorm en de staatsschuld is hoog. Macron slaagt er maar niet in orde op zaken te stellen. De eerdere hoop daarop, van politici in Brussel en EU-welgezinden in Den Haag, is door Macron’s afnemende populariteit gezakt tot een absoluut dieptepunt. De ondergang van president Emmanuel Macron is echter nog geen voldongen feit. De vraag is nu: wie gaan achter Macron staan, zodat hij zijn beloftes kan inlossen? Wie steunt Macron in Frankrijk, zodat hij ook binnen de EU zijn potentie als hervormer waar kan maken?