Nieuwe lessen over boven- én ondergrond in 3D

1 maart 2022

Auteurs:

Tim Jonker

Rozemarijn Karkdijk

Dit artikel is verschenen in: geografie maart 2022

onderwijs

Nieuws

FOTO: TIM JONKER

De bovengrond is onlosmakelijk verbonden met de ondergrond. Woningen bouwen op een slappe bodem is bijvoorbeeld onverstandig. EduGIS heeft een lessenserie ontwikkeld waarin leerlingen aan de slag gaan met actuele vraagstukken rondom verstedelijking, watermanagement en duurzame energie. Hierbij maken ze gebruik van gegevens over de boven- én ondergrond.

De lessenserie behandelt vraagstukken die in bijna alle Nederlandse gemeenten spelen, zoals omgaan met enorme hoosbuien en langere periodes van droogte. De leerlingen leren zelfstandig te werken met ruimtelijke gegevens en denken in mogelijke scenario’s voor de toekomst. De lessen zijn beschikbaar op drie niveaus, van groep 8 van het basisonderwijs tot de bovenbouw van het voortgezet onderwijs.

Denken in 3D

Leerlingen zullen in de lessenserie merken dat de inrichting van Nederland continu verandert door de aanleg van bijvoorbeeld woonwijken, bedrijventerreinen en wegen. Elke verandering vergt weer een zorgvuldige afweging, waarbij ook de ondergrond een rol speelt. Dit vraagt om denken in 3D-modellen en het interpreteren van een aantal kaartlagen. Op school worden leerlingen zelden geconfronteerd met dit type denken, terwijl ze dit in veel toekomstige (werk)situaties beslist nodig zullen hebben.

Vanuit eigen omgeving

Bij aardrijkskunde ontdekken leerlingen dat zij zelf invloed hebben op hun leefomgeving. Ook in de eigen buurt spelen grote thema’s als klimaatadaptatie, watermanagement, verstedelijking en de energietransitie. De nieuwe lesmodules bieden de mogelijkheid om vanuit de eigen omgeving vooruit te kijken en te leren denken in scenario’s. Hoe willen we dat onze leefomgeving er in de toekomst uitziet? Wat zijn de alternatieven? Hoe kunnen we samen de inrichting van onze leefomgeving realiseren?

Leerlingen uit heel Nederland kunnen aan de slag met drie lesmodules, die elk op een regio in Nederland zijn gebaseerd: het Groene Hart, Ede en Grevelingen.

Deze lessenserie kwam tot stand in samenwerking met het ministerie van Binnenlandse Zaken, Basisregistratie Ondergrond (BRO)

EduGIS

EduGIS is een platform voor digitale geo-informatie, applicaties en bijbehorend lesmateriaal voor het basis- en voortgezet onderwijs. Aan de hand van laagdrempelige applicaties en praktisch ingestelde opdrachten krijgen leerlingen inzicht in geografische verschijnselen en relaties daartussen. Daarnaast oefenen ze in het kritisch analyseren van ruimtelijke vraagstukken zoals waterbeheer, energietransitie, klimaatadaptatie en stedelijke planvorming. Ze ervaren ook hoe je van de werkelijkheid naar data en naar informatie kunt gaan en kunt werken aan een slimmere en duurzamere toekomst.

Op het vernieuwde www.edugis.nl zijn alle lessen eenvoudig te vinden op thema’s als klimaatverandering, stedelijke problematiek, globalisering en wateroverlast. Ook kun je zoeken op gebied of domein. Neem eens een kijkje in de EduGIS-atlas om zelf voeling te krijgen met het werken met kaartlagen.

Binnen EduGIS werken diverse organisaties samen en treden sommige ook op als sponsor: Kadaster, Vrije Universiteit Amsterdam, Universiteit Utrecht en ArcGIS voor op school (ESRI) en AmstelGIS. Ook meedoen of via LinkedIn meepraten en op de hoogte blijven? Reageer via edugis.nl/contact of stuur een bericht naar info@edugis.nl

Het Groene Hart

In deze les maken leerlingen actief kennis met het Groene Hart, op basis van gegevens uit de monitor die het Kadaster elke twee jaar opstelt. Ze onderzoeken het gebied met behulp van de hoogtekaart en grondsoortenkaart. Blijft het Groene Hart leeg, of zien ze de verstedelijking verder oprukken? Ze kijken naar de bebouwingsdichtheid en vergelijken die met de grote steden in de Randstad. Ook nemen de leerlingen een kijkje ónder de grond. Heeft de bodemopbouw invloed op de keuze van bouwlocaties? Tijdens de les maken ze gebruik van diverse Geo-ICT-toepassingen. De ondergrond wordt bijvoorbeeld verkend via het loket van de Basisregistratie Ondergrond (BRO), waarin de gegevens van allerlei boringen in Nederland verzameld zijn. Kijk op tinyurl.com/broloket naar de opdracht waarbij leerlingen een virtuele boring plaatsen.

edugis.nl/het-groene-hart

Screenshot onder- en bovengrond Groene Hart.

Klimaatadaptatie in Ede

Deze les gaat over klimaatadaptatie in Ede. De steeds frequentere stortbuien en langere perioden van droogte leiden tot allerlei problemen in deze en andere gemeenten. Aan de hand van nieuwsberichten krijgen de leerlingen daar informatie over. Daarna voeren ze een gebiedsanalyse uit waarbij ze de geomorfologie van Ede en omgeving bekijken. Hoe kun je de eigenschappen van het landschap, lokaal en regionaal, gebruiken om de gevolgen van het veranderende klimaat aan te pakken? In een eindopdracht kunnen ze het geleerde toepassen in de eigen omgeving.

edugis.nl/klimaatadaptatie

Screenshot geomorfologie Ede.

Grevelingen

Deze lesmodule speelt in Zuidwest-Nederland en zoomt in op de kustverdediging en waterkeringen zoals sluizen en dammen. Wat is het effect van deze waterkeringen op mens en natuur? De leerlingen kijken naar de invloed van de deltawerken op de waterkwaliteit, ecologie en agrarische sector en nemen de invloed van de Brouwersdam op het Grevelingenmeer onder de loep. Is er behoefte aan meer eb en vloed in het Grevelingenmeer? Heeft het zoute water invloed op de kwaliteit van de bodem?