Overstromingen Argentinië door politieke nalatigheid

300 mm in 8 uur. 300.000 mensen getroffen. 17 doden, en het aantal loopt nog op. De overstromingen in Bahía Blanca, Argentinië, in maart van dit jaar waren geen onvermijdelijke natuurrampen, maar het gevolg van decennialange politieke nalatigheid. Dit opiniestuk onderzoekt de kruising tussen staatsinactiviteit, klimaatkwetsbaarheid en mensenrechten, en stelt dat milieurampen in wezen politieke keuzes zijn.

Toen het water zich terugtrok, liet het meer achter dan alleen verwoeste infrastructuur. Het liet sporen na van een vermijdbare tragedie. Een wanhopige zoektocht begon naar twee vermiste meisjes van 1 en 5 jaar oud. Weken later werd het lichaam van Pilar, de oudste, gevonden op 40 km van de plek waar ze voor het laatst was gezien. Delfina, de jongste, is nog steeds vermist. Haar familie blijft zoeken, vasthoudend aan hoop ondanks de ontmoedigende omstandigheden. Ik vraag me af: hoe lang nog voordat Argentijnen het vertrouwen verliezen in een systeem dat ons keer op keer in de steek laat?

Ondanks duidelijke aanwijzingen voor toenemende overstromingsrisico’s werden adaptatiemaatregelen naar de achtergrond geschoven, raakte de infrastructuur in verval en bleef rampenvoorbereiding ondergefinancierd. Rapporten van het United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC)  wezen al lange tijd op deze kwetsbaarheden, maar de politiek bleef passief.

Geen natuurramp

Dit was geen ‘extreem weer’ en zeker geen ‘natuurramp’. Er is niets natuurlijks aan instortende infrastructuur en door mensen veroorzaakte klimaatverandering. We leven niet langer in een voorspelbaar klimaat, maar de infrastructuur en het beleid van de stad zijn daarop nog wel gebaseerd. Studies uit 2012 waarschuwden al voor overstromingsrisico’s vanwege de geografie van de stad en het slibgevoelige afvoersysteem. De overstromingen in Bahía Blanca kwamen niet als een verrassing. Dit is het resultaat van jarenlange politieke passiviteit – een schending van mensenrechten. 

De overheid wist ervan. Jaren geleden waarschuwden rapporten van het UNFCCC dat de zuidkust van de provincie Buenos Aires, waar Bahía Blanca ligt, een toenemend overstromingsrisico liep. De autoriteiten wisten dat de infrastructuur van de stad zulke gebeurtenissen niet aankon, maar negeerden de waarschuwingen. In plaats van te investeren in aanpassing, kozen ze ervoor de infrastructuur te verwaarlozen.

Het zal niet meer overstromen

Het politieke klimaat in Argentinië promoot het idee van nu lijden om later te groeien – een narratief dat wordt uitgedragen door de huidige president Javier Milei, een extreemrechtse libertariër. Zijn regering belichaamt de nieuwste versie van deze ideologieën: extreem, maar niet nieuw. Na decennia van economische crises geloofden velen dat het land een scherpe koerswijziging nodig had. Maar hoeveel zijn we als samenleving bereid op te offeren? Kunnen we het verlies van kinderlevens rechtvaardigen in naam van economisch herstel?

Het probleem begon niet bij Milei, en zal ook niet bij hem eindigen. Zijn klimaatontkenning – klimaatverandering een ‘socialistische leugen’ noemen – is ongetwijfeld een deel van het probleem. Maar de diepere oorzaak is systemisch politiek falen. Eerdere regeringen erkenden klimaatverandering. Ze deden beloften. De voormalige president Alberto Fernández noemde klimaatadaptatie een ‘morele en ethische verplichting’. Zijn voorganger, Mauricio Macri, zei: ‘No se inunda más’ (het zal niet meer overstromen). Maar geen van hen voerde de noodzakelijke maatregelen uit. Retoriek zonder actie is betekenisloos.

Stedelijke uitbreiding in overstromingsgebieden werd toegestaan en zelfs aangemoedigd. Budgetten voor publieke infrastructuur werden vernietigd. Het programma voor de ontwikkeling van hydraulische infrastructuur kreeg een budgetkorting van 99,96% van 2023 naar 2024; van wat overbleef werd slechts 0,2% uitgevoerd. Vroegtijdige waarschuwingssystemen zijn ondergefinancierd en slecht beheerd. Gebrek aan voorbereiding kostte mensenlevens.

Korte termijn boven lange termijn

‘Een natuurramp’, ‘een extreem weergebeuren’, ‘klimaatonvoorspelbaarheid’ – het zijn de termen die klinken in media en officiële verklaringen. Niet zelden worden ze gebruikt om de aandacht af te leiden van politieke verantwoordelijkheid. Want de echte oorzaken liggen elders: ontbossing, monocultuur, slechte stadsplanning, jarenlange bezuinigingen. Olie- en gassubsidies blijven bestaan terwijl infrastructuurbudgetten worden uitgehold. Keer op keer worden kortetermijnwinsten boven langetermijnveiligheid gesteld. Terwijl mensen verdrinken.

Klimaatontkenning en activistische agenda’s hebben een prijs. Niet alleen immoreel, maar ook illegaal. Argentinië is grondwettelijk verplicht om milieuschade te voorkomen en burgers te beschermen, onder meer via klimaatadaptatie en -mitigatie. Deze ramp kwam dus niet alleen door nalatigheid, het was een schending van de nationale wet.

Politieke (on)wil

Toch is er, te midden van woede en frustratie, reden om te geloven dat verandering mogelijk is. Stadsplanning kan zich ontwikkelen met nieuwe klimaatmodellen. Het Nederlandse programma Ruimte voor de Rivier laat zien hoe samenwerking met de natuur – het herstellen van uiterwaarden, het beperken van risicovolle bebouwing en overheidscoördinatie – het overstromingsrisico kan verkleinen. Argentinië heeft misschien niet dezelfde middelen, maar de principes zijn toepasbaar: bescherm wetlands, investeer in groene infrastructuur en verbeter bestuur. Dicht bij huis bewijzen Uruguay’s klimaatadaptatieplannen en gebudgetteerde kaders dat sterke klimaatresistentie mogelijk is met politieke wil. Medellín in Colombia, heeft realistische, gemeenschapsgerichte oplossingen ingevoerd – groene corridors bouwen, sociale en ecologische doelen integreren.

Argentinië heeft geen dure, complexe oplossingen nodig. Het heeft coördinatie, toewijding en preventieve maatregelen nodig. Beleidsmakers moeten overstromingsrisico’s niet alleen als een technisch probleem zien, maar ook als een bestuurlijk vraagstuk. Bahía Blanca staat niet alleen in het ondervinden van deze dreigingen, en mág er niet alleen voor staan. Maar goede planning betekent niets als budgetten worden gekort, instellingen worden verzwakt en wetenschap wordt ontkend.

Deze overstromingen zijn niet abstract: echte mensen zijn gestorven, echte kinderen worden nog vermist. De autoriteiten hadden de gegevens, maar kozen voor inactiviteit. Bahía Blanca is niet vanzelf verdronken – wij hebben het laten verdrinken. Laat dit de laatste keer zijn.