Het aantal Chinezen in Suriname neemt snel toe. Ze bezitten een steeds groter percentage van de Surinaamse bodem en economie, met steun vanuit China. China heeft echter nog veel grotere plannen met Suriname. Als het zo doorgaat neemt China Suriname over en kunnen we het beter SuChiname noemen.
Als je Paramaribo uitrijdt kom je langs grote warenhuizen met kruiwagens, kerstbomen, lampen, kleren en allerlei andere spulletjes. De tweede verdieping staat vaak leeg, met een paar Chinese posters tegen de ramen. Op de eindeloze hoeveelheid spulletjes na is er weinig leven in de brouwerij. Als je hier langs rijdt vraag je je waarschijnlijk af: hoe kunnen deze bedrijven blijven bestaan, en waarom alleen bij Chinezen?
Nieuwe Chinezen
165 jaar geleden kwam er een lichting Chinezen naar Suriname, zij integreerden goed en zijn inmiddels geliefde bewoners van het land. Elke Surinamer houdt van deze ‘omoe Snezi’ die hard werken, beleefd groeten en zich thuis voelen in Suriname.
De grote groep ‘nieuwe’ Chinezen die recent naar Suriname verhuisde is anders. Deze Chinezen zijn gesloten, integreren niet, spreken de taal niet en concurreren Surinaamse ondernemers weg met goedkope producten uit China. De ontwikkeling gaat snel: Chinezen richten winkeltjes, restaurantjes en casino’s op en bezitten ondertussen al 90 procent van de supermarkten in Suriname. De (Chinese) Southern Commercial Bank vestigde zich in Paramaribo en uitte in 2018 het voornemen om de primaire bank van Suriname te worden, inclusief alle privileges die daarbij horen.
Deze ontwikkeling is mogelijk omdat China de vestiging van Chinezen in Suriname aanmoedigt en hen erbij steunt. De Chinese migranten krijgen via een grote Chinese vereniging zeer snel een verblijfsvergunning, grond en goedkope startlening. Zo worden zij gesteund tot ze op eigen benen kunnen staan, waarna ze ook weer anderen kunnen steunen. China zegt op die manier Suriname te helpen om de economie op te bouwen.
Hulp voor Suriname
De Chinese overheid heeft meer plannen om Suriname te ‘helpen’. Suriname is één van de eerste landen in Zuid-Amerika met een Chinees contract over het Belt & Road initiatief (zie kader). Met Chinese leningen worden snelwegen en treinnetwerken aangelegd, bruggen gebouwd, wordt in de haven geïnvesteerd en een verbeterd communicatienetwerk aangelegd.
China schenkt Suriname blokken sociale huurwoningen, studiebeurzen voor studenten, militaire trainers en zelfs het gebouw van het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Ook ondersteunt de Chinese overheid projecten. Zo verklaarde Bouterse op 1 oktober 2019 nog trots dat China heeft geholpen met het Safe City project: een project om meer dan honderd verkeersongevallen op te lossen en andere overtredingen af te handelen.
Door deze hulp en investeringen moet de Surinaamse economie groeien, of wordt groei op zijn minst mogelijk gemaakt. China benadrukt de altruïstische insteek van de hulp, schenkingen en leningen. Maar zonder een groter plan om Suriname verder te helpen, lijkt China er vooral zelf op veel manieren op vooruit te gaan: de Chinese invloed in Suriname groeit enorm als ze de bank, winkels en grond bezitten en de voorwaarden die bij de leningen horen zijn vooral voor eigen winst.
China stelt bijvoorbeeld als voorwaarde voor de leningen dat grote projecten door Chinese (vaak staats)bedrijven moeten worden uitgevoerd. Chinezen worden daarvoor ingevlogen en op die manier verschaft China haar eigen bevolking werk. Daarnaast krijgt China in ruil voor de enorme leningen die ze verstrekt speciale, soepele afspraken over haar toegang tot het onbewoonde Amazoneregenwoud (95 procent van het oppervlak van Suriname, zie figuur 1). Dankzij de handel die China nu in Suriname drijft profiteert het land zelf ook van de nieuwe infrastructuur, havens, en communicatienetwerken die met haar leningen zijn aangelegd.
Rijkdom
Dat China invloed in Suriname wil is duidelijk, maar wat heeft dit enorme land daar te zoeken? Dat heeft alles te maken met de rijkdom aan grondstoffen in Suriname. Dit kleine land is namelijk enorm rijk aan tropisch hardhout, aluminium, goud en olie. De Surinaamse bevolking telt slechts een half miljoen mensen, die op 5 procent van het landoppervlak wonen dat niet uit ondoordringbaar regenwoud bestaat (figuur 1).
China met haar gigantische bevolking heeft grote energiebronnen nodig om haar economie te voeden. In China is niet genoeg te vinden, dus moet zij dit buiten het eigen land zoeken. De grote rijkdommen van Suriname, in combinatie met een kleine bevolking, slechte financiële situatie en zwak bestuur (kader), verklaren de interesse van China in een naar verhouding minuscuul landje als Suriname.
China plukt momenteel al de vruchten van de afspraken binnen de hardhoutsector. ‘We krijgen geen voorwaarden om te exporteren. En het is gemakkelijk om Chinese arbeiders het land in te krijgen’, zei Xu Dong Chen, de directeur van een Chinees hardhout bedrijf. Het hout wordt het land uitgevoerd waarna de winst in andere werelddelen neerstrijkt. Hardhout is niet het enige waarin China interesse heeft. Er zijn plannen om in het onbevolkte en onaangetaste westen van het land een enorme voorraad bauxiet te winnen. Deze beslaat naar verwachting 700 miljoen ton (ter vergelijking: de afgelopen eeuw werd in totaal 250 miljoen ton gewonnen in andere delen van het land). Hierin toonde het Chinese staatsbedrijf Chinalco reeds interesse.
Schuldencrisis
Door de vele projecten en zachte leningen zit de Surinaamse overheid momenteel diep in de schulden bij China. Haar staatsschuld is de afgelopen jaren meerdere malen verdubbeld, tot 130 procent van het totale BBP. Het lukt de overheid zelf niet de crisis op te lossen of productie en inkomsten te stimuleren. De vraagt dringt wat er gebeurt als Suriname de leningen aan China niet terugbetaalt. Momenteel verschaft Suriname China al toegang tot het binnenland in ruil voor leningen die de staatsbegroting rond moeten laten komen.
Andere landen die hun leningen niet af betaalden bij China, hebben de leningen kunnen ruilen voor waardevolle aandelen of staatsbedrijven. Zo kreeg in Sri Lanka een Chinees staatsbedrijf, in een leasecontract voor 99 jaar, de complete zeggenschap over de haven. De VES is bang dat ook Suriname haar bezittingen kwijtraakt als de schuld blijft groeien. De meningen hierover verschillen. Als de eigen overheid staatsbedrijven niet winstgevend kan krijgen, is het misschien niet erg dat een buitenlandse overheid of bedrijf er het bestuur over krijgt? Daarentegen zijn het wel objecten van nationaal strategisch belang, waarmee de toekomst van het land in grote mate bepaald kan worden. Als deze bedrijven geen Surinaamse staatsbedrijven meer zijn, verdwijnt ook de mogelijkheid om winst te maken en de schulden af te lossen. Als er geen zeggenschap meer over de staatsbedrijven is en er dus niet aan verdiend kan worden, moet er misschien zelfs nog meer geld geleend worden.
Nieuw kolonialisme?
China’s aanwezigheid in Suriname lijkt meer op een geopolitiek spel dan een altruïstisch project om Suriname te helpen. In Suriname krijgt China op allerlei manieren, van onder- en van bovenaf, invloed en macht en wordt ze verrijkt met grond, geld en grondstoffen. Als Suriname doorgaat met geld lezen zonder af te betalen loopt ze gevaar de macht over haar eigen toekomst te verliezen.
In verschillende Afrikaanse landen zoals Ethiopië, Tanzania of Kenia wordt reeds gesproken over nieuw kolonialisme, omdat een buitenlandse overheid bepaalt wat er in het land gebeurt en profiteert van wat het land te bieden heeft. Een inwoner van Paramaribo is bang dat ook Suriname over tien jaar een kolonie van China is.
MEER LEZEN
- Bourcier, N. (2015) China finds an eager South American stablemate in Surinam. The Guardian.
- Evan Ellis, R. (2012), Suriname and the Chinese: Timber, Migration, and Less-Told Stories of Globalization. Johns Hopkins University Press: SAIS Review of International Affairs 32(2), pp 85-97.
- Sum, N. (2018) The intertwined geopolitics and geoeconomic of hopes/fears: China’s triple economic bubbles and the ‘One Belt One Road’ imaginary. Territory, Politics, Governance, 7(4).
- Veldkamp, J. (2018) Belt & road initiatief van China. De Correspondent.
