OBOR en mondiale machtsverhoudingen

Met OBOR treedt Beijing het nabije buitenland van Rusland binnen. In Centraal Azië (en vooral aan de westkant) komen de invloeden van drie geopolitieke machtscentra bij elkaar:

• de Europese Unie  en het Europese Nabuurschap,
• de Euraziatische Economische Unie van Poetin en het nabije buitenland van Rusland,  en
• OBOR  en de gebieden langs de zijderoutes.

Het zijn drie (geo)politieke centra (Brussel, Moskou en Beijing), met eigen ambities, modellen, institutionele vormen, en geopolitieke logica.

De Chinezen vinden dat ze vreedzaam naast elkaar kunnen bestaan,  maar de escalatie in Oekraïne lijkt het tegendeel te bewijzen. De EU dacht ook dat het associatieverdrag tussen de EU en Oekraïne samen kon gaan met goede relaties tussen Oekraïne met Rusland. De mogelijke dreiging wordt duidelijker als men beseft dat China Rusland verdrijft als investeerder en handelspartner in de voormalige Sovjetrepublieken van Centraal-Azië en de Kaukasus. Zelfs de pro-Russische Oekraïense president Yakunovich wendde zich tot China om zijn afhankelijkheid van Moskou te verminderen. China presenteert zich ook als alternatief en bouwt aan een alternatieve spoorweg die Rusland omzeilt. Deze zal via Azerbaijan en Georgië uitkomen in Turkije, waar China nu ook al veel investeert, onder andere in een hogesnelheidslijn tussen Ankara en Istanbul.

Mondiale verhoudingen

De Amerikaanse draai naar Azië en de Stille Oceaan onder president Obama, en China’s  verslechterende relatie met Japan, de Filipijnen en Vietnam waren voor China reden zich te oriënteren op Eurazië. In eerste instantie werd dit door de VS verwelkomd, want dit vermindert de competitie tussen de VS en China in Zuidoost-Azië. Ook kan het stabiliserend werken in Centraal-Azië (waaruit de VS zich willen terugtrekken). Maar OBOR wordt ook gezien als een bedreiging voor Amerikaanse belangen. Mackinder’s waarschuwde dat ‘who rules the World island – met de grote machten de EU, Rusland en India en nu ook China – commands the world. En dat maakt de Amerikanen bezorgd.

Bezorgdheid is ook voor China’s invloed in de Indische Oceaan en de Rode Zee. Kleine en grote buurlanden hebben grote bedenkingen. Japan wil zijn maritieme routes vooral voor de aanvoer van olie beschermen en India ziet de Chinese investeringen in Pakistan met lede ogen aan. Denk ook aan de groeiende Chinese invloed aan de Oost-Afrikaanse kust  (Somalië,  Djibouti) en in Oman, waar net als in de rest van Afrika  de Chinese staatsbedrijven ontwikkelingshulp bieden en investeringen plegen zonder voorwaarden over goed bestuur, rechtstaat en mensenrechten zoals de EU en andere Westerse instituties.

Hoewel China en de Europese Unie de militaire hegemonie van de VS willen inperken en voor een multipolaire wereld ijveren, hebben ze sterk afwijkende visies over hoe deze wereld is ingericht. Ze hebben het alle twee over vrede en voorspoed, maar de harmonie die China nastreeft, heeft een andere grondslag dan de rechtstaat en de mensenrechten waaraan de Europeanen hechten. Of het wederzijdse wantrouwen wordt weggenomen naarmate OBOR vorm krijgt, en of dat tot een vruchtbare samenwerking leidt, valt zeer te betwijfelen.