Waarheen na de bachelor?

Het leeuwendeel van de studenten die hun bachelor behalen, gaat verder met een masteropleiding. Maar welke en waar? Een nieuwe gids moet de keuze vergemakkelijken.

Vroeger was overstappen naar een andere universiteit ongewoon. Waar je aan het eerste jaar begon, studeerde je ook af. Maar vanaf 2002, toen de Nederlandse universiteiten overgingen op de bachelor-masterstructuur, is dat geleidelijk veranderd. Studenten kunnen na hun bachelor een aan sluitende master volgen aan een universiteit naar keuze. Dat veronderstelt wel dat studenten inzicht hebben in de verschillen tussen masteropleidingen. Toen wij ons oriënteerden op masteropleidingen merkten wij dat een vergelijkend overzicht van masters ontbrak. Daarom hebben we zelf een studiegids samengesteld. Wij spraken plaatselijke studieadviseurs en -coördinatoren, raadpleegden websites van masteropleidingen en overlegden met betrokkenen. We zochten steeds een middenweg tussen enerzijds de zeer basale informatie op studiekeuzesites (zie bijvoorbeeld studiekeuze123.nl) en anderzijds de gedetailleerde websites van de opleidingen.

Masteropleidingen in de sociale geografie en planologie worden aangeboden aan de Universiteit van Amsterdam, Rijksuniversiteit Groningen, Radboud Universiteit Nijmegen, Universiteit Utrecht en Wageningen University. Masters aan deze en andere universiteiten die alleen raakvlakken hebben met de sociale geografie en planologie, lieten we buiten beschouwing. Het schema uit onze gids toont de onderzochte masteropleidingen in categorieën op basis van de inhoudelijke focus.
 

Focus

Sociale geografie en planologie worden aan elke universiteit anders beoefend. Zo zijn sommige opleidingen meer internationaal gericht en andere meer georiënteerd op Nederland. Op dezelfde wijze is er een focus op theorie of praktijk, op kwantitatieve of kwalitatieve methoden en op urbane of rurale gebieden. Ook kennen opleidingen vaak thema’s waarop zij zich gespecialiseerd hebben, al gaat het daarbij eerder om graduele dan om fundamentele verschillen.

Amsterdam en Wageningen hanteren in alle masteropleidingen Engels als voertaal en de onderwerpen binnen de opleidingen zijn meer internationaal dan in Utrecht en Groningen. Typisch Wagenings is de tweejarige master. Hierdoor hebben studenten meer tijd zich te profileren, hun thesis te schrijven en/of zich voor te bereiden op de arbeidsmarkt. Elders zijn alleen de researchmasters tweejarig.

In Nijmegen is de internationale focus in een aantal opleidingen ook sterk, maar in de reguliere planologiemaster en de master milieumaatschappijwetenschappen juist niet. ‘Internationaal’ is in Nijmegen vooral ‘Europees’. Dit komt duidelijk naar voren in de masters Europe: Borders, Identity and Governance, European Spatial and Environmental Planning en PLANET Europe. In Nijmegen valt verder de praktische insteek op, met een focus op beleid en een verplichte stage in veel van de masteropleidingen. Ook Utrecht blijkt praktijkgericht: een stage wordt in meerdere opleidingen aangemoedigd en studenten worden in de collegezaal meer voorbereid op de arbeidsmarkt. In Amsterdam en Groningen komt de academische kant sterker naar voren, met onder meer een nadruk op het zelfstandig doen van onderzoek.

Ook onderscheiden de opleidingen zich door terugkerende thema’s, die vaak van oudsher bestaan. Zo biedt Groningen de enige master aan op het gebied van demografie. In Amsterdam is er een sterke invloed te merken van de sociale wetenschappen. Dit komt bijvoorbeeld tot uiting in de multidisciplinaire master Urban Studies, waarin naast ruimtelijke ook veel sociologische aspecten zitten. De focus op (groot)stedelijke gebieden is in Amsterdam het sterkst, terwijl in Wageningen de nadruk ligt op rurale gebieden en in Groningen krimpregio’s bovengemiddeld veel aandacht krijgen. Wageningse masteropleidingen richten zich op een mix van landbouw, milieu en duurzaamheid. In Utrecht is er veel nadruk op economie en steden. Dit komt ook tot uiting in het onderzoeksprogramma, waaraan een vleug duurzaamheid is toegevoegd. In Nijmegen zijn grenzen een terugkerend thema. In de overkoepelende master Human Geography komt dit onderwerp in meerdere specialisaties aan bod, in combinatie met conflicten, migratie en identiteit.

Wortels

Door steeds verdergaande internationalisering zou je verwachten dat universiteiten meer en meer op elkaar gaan lijken: elke (sub) discipline heeft eigen, veelal Engelstalige, coryfeeën en theorieën, die in iedere opleiding aan bod komen. Toch bestaan er nog steeds veel verschillen tussen universiteiten.

Die zijn deels historisch gegroeid. Zo is de invloed van de Amsterdamse sociografie, ontwikkeld voor de Tweede Wereldoorlog, nog steeds zichtbaar in de link tussen de Amsterdamse sociale geografie en andere sociale wetenschappen. In Utrecht bestaat sinds jaar en dag een economisch accent: het streven naar welvaart door regionale samenlevingen. Dat leidt tot veel aandacht voor economische geografie.

Ten tweede lijkt ook de faculteit van invloed. De verschillende opleidingen passen elk in een specifieke organisatiestructuur. Zo vallen sociale geografie en planologie aan de UvA onder de Faculteit der Maatschappij- en Gedragswetenschappen, wat samenwerking en uitwisseling met andere disciplines binnen de sociale wetenschappen vergemakkelijkt. In Utrecht maakt de geografie deel uit van de Faculteit Geowetenschappen. Hierdoor zullen onderwerpen als innovatie en duurzaamheid eerder aan bod komen. In Nijmegen leidt de plaatsing van geografie binnen de Faculteit der Managementwetenschappen tot een focus op management en beleid. De Rijksuniversiteit Groningen is de enige plek waar de sociale geografie en planologie ondergebracht zijn in een eigen faculteit, namelijk die van de Ruimtelijke Wetenschappen. Dit heeft geleid tot een meer zelfstandige positie van de geografie.

Geografen en planologen nemen in onder zoek en onderwijs veelal de eigen omgeving als onderwerp. Het is dus niet verwonderlijk dat Amsterdam focust op (groot)stedelijke regio’s en dat Wageningen zich meer heeft gespecialiseerd in rurale gebieden. In Groningen ligt veel nadruk op de problematiek van de krimpregio’s en in Nijmegen is er veel interesse voor grenzen.

Natuurlijk verklaren deze factoren niet alle verschillen tussen de opleidingen. Door de steeds strenger wordende eisen van visitatiecommissies moeten faculteiten keuzes maken in hun masterprogramma. De nadruk komt zo steeds meer te liggen op de sterke punten binnen het aanbod. Dit kan specialisatie in de hand werken.

We hopen dat studenten onze gids weten te vinden en erdoor geholpen worden in hun zoektocht naar een geschikte masteropleiding. Omdat de opleidingen dynamisch zijn, zal deze gids ongetwijfeld gedateerd raken. Wellicht gaan volgend jaar (en daarna) nieuwe enthousiaste studenten aan de slag met een volgende editie, zodat de informatie actueel blijft .

Onderzoeksprogramma's [kader]
Alle genoemde universiteiten maken gebruik van onderzoeksthema’s of -programma’s die aangeven waarop het onderzoek zich richt. De thema’s zijn zonder uitzondering in het Engels geformuleerd. Populaire termen zijn innovation, sustainable, urban en governance. De Rijksuniversiteit Groningen en Universiteit Utrecht gebruiken een overkoepelend thema voor al het geografische en planologische onderzoek, respectievelijk Towards Wellbeing, Innovation and Spatial Transformation (RUG) en Sustainable Cities and Regions (UU). Hoewel erg breed geformuleerd, geven de thema’s al enige richting aan het onderzoek. Amsterdam en Nijmegen hebben geen departementsbrede thema’s geformuleerd. Het onderzoek is hier georganiseerd in een aantal onderzoeksgroepen, die relatief zelfstandig zijn en niet direct aansluiten op de masters. In Wageningen komen geografische onderwerpen in diverse onderzoeksthema’s terug. Geen van de thema’s richt zich echter specifiek op de geografie of planologie.

MEER WETEN?

www.vugs.nl > Onderwijs > Overzicht Masters in Nederland

Huub Hoenjet en Daniël van Wijk studeren Sociale Geografie en Planologie aan de Universiteit van Utrecht