Actualisering syllabi voor examens havo en vwo

Van wereldwijde migratie tot Nederlandse droogte

Van september 2021 tot maart 2022 heeft een commissie onder leiding van het CvTE de syllabi voor de examens havo en vwo geactualiseerd. In elk domein zijn kleine en wat grotere veranderingen aangebracht. We zetten ze hier op een rij.

Vanuit het KNAG en het College voor Toetsen en Examens zelf klonken signalen dat de syllabi voor het examen havo en vwo aan onderhoud toe waren. Een aantal processen en begrippen was niet meer up-to-date. Ook de volgorde van enkele subdomeinen kon beter.

Dit gaat veranderen

In domein A Vaardigheden zijn twee wijzigingen opgenomen.

• Bij de geografische werkwijzen Verschijnselen en gebieden vanuit verschillende dimensies beschrijven en analyseren (natuur, economie, politiek, sociaal-cultureel en demografie) is de dimensie demografie expliciet gemaakt. Voorheen hoorde de bevolkingskenmerken bij de sociaal-culturele dimensie. Deze wijziging gaat voor havo en vwo al in per 2024.
• In de werkwijzen Verschijnselen en gebieden vergelijken in ruimte en tijd is de tekst bij de specificatie aangepast met een verwijzing naar de toekomst. De nieuwe tekst luidt ‘Het gaat daarbij om het maken van vergelijkingen door het aangeven van overeenkomsten en verschillen tussen gebieden, tussen verschijnselen en tussen verleden, heden en toekomst. De denkvaardigheid die daarbij wordt gehanteerd is: het onderscheiden van overeenkomsten en verschillen.’

In domein B Wereld gaat het om drie aanpassingen.

• Voor zowel havo als vwo is het centrum-periferiemodel aangescherpt. De verhoudingen tussen centrum en periferie spelen niet alleen op mondiale schaal (wereld) maar ook op lagere schalen, binnen landen en/of steden of in landelijke gebieden.
• Het thema migratie gekoppeld aan globalisering heeft een plek gekregen in dit domein.
• Binnen het havo-programma zijn Groot-Brittannië en India niet langer verplichte context. Leerlingen moeten wel de relaties tussen een centrumland en een (semi-)perifeer gebied kunnen herkennen en verklaren, maar er wordt geen expliciete kennis van GB en India getoetst.

Domein C Aarde heeft twee updates gekregen.

• Volgens de laatste wetenschappelijke inzichten initieert slab pull de beweging van platen. Dat heeft dus een prominentere plek gekregen in de syllabi voor havo en vwo.
• De schaal van Richter is vervangen door de momentmagnitudeschaal.

Domein D Ontwikkelingsland, Brazilië voor havo en Zuid-Amerika voor vwo heeft een flinke actualiseringsslag ondergaan.

• Het stereotiepe beeld over Brazilië/Zuid-Amerika komt scherper tegenover het geografische beeld te staan.
• Door in de syllabi de aandachtspunten toe te delen aan de dimensies (economie, politiek, demografie en cultuur) wordt het geheel overzichtelijker.
• Begrippen die uit domein B Wereld en domein C Aarde komen, zijn in domein D geschrapt.
• Alle begrippen in domein B en C kunnen wel getoetst worden in de context van Brazilië of Zuid-Amerika.

Domein E Leefomgeving gaat over actuele vraagstukken en bevat de meeste aanpassingen door de commissie.

• Het onderdeel nationale vraagstukken ten aanzien van overstromingsrisico’s en   wateroverlast is in beide syllabi iets uitgebreid vanwege de ontwikkelingen rond klimaat, en meer specifiek extremer weer. Ook is er meer aandacht voor oorzaken en gevolgen van droogte en watertekorten in verschillende delen van Nederland.
• Bij de nationale vraagstukken rond stedelijke gebieden was er geen aandacht voor de relatie met en gevolgen voor het landelijk gebied; dat is nu bijgesteld. Want vraagstukken rondom klimaat, energietransitie en wonen hebben impact op heel Nederland. Veel maatregelen hebben juist grote gevolgen voor de inrichting van landelijke gebieden zonder dat de belangen van bewoners en bedrijven daar voldoende gehoord worden.   

Hoe verder?

De geactualiseerde syllabus havo wordt voor het eerst geëxamineerd in mei 2025 en die voor vwo in mei 2026. Dit betekent dat havo- en vwo-leerlingen in het komend schooljaar 2023-2024 beginnen met de stof uit de geactualiseerde syllabi.