Appomattox Courthouse, Virginia

In de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring (1776) bleven twee zaken onbesproken: de rol van de federale overheid in de deelstaten, en de positie van de slavenhouders en de (ex-)slaven. Beide kwesties leidden in de nieuwe natie tot grote spanningen tussen Noord en Zuid.  

Dat Abraham Lincoln, als uitgesproken tegenstander van de slavernij, werd verkozen tot president van de Verenigde Staten, deed voor het Zuiden de deur dicht. Staat voor staat scheidde het Zuiden zich af van de VS om op te gaan in de Confederate States of America. De oorlogsdreiging tussen Noord en Zuid bleef nog geruime tijd smeulen, tot zuidelijke troepen in 1861 met zwaar artillerievuur de noordelijke troepen in Fort Sumter, in de havenmonding van Charleston, South Carolina, tot overgave dwongen. De reactie vanuit het Noorden liet niet lang op zich wachten en de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) barstte los, een rampzalig tijdvak. Er vielen 500.000 tot 600.000 dodelijke slachtoffers, een veelvoud daarvan aan gewonden en gehandicapten, en de materiële, financiële en maatschappelijke schade was enorm. 

Een groot deel van de burgeroorlog speelde zich af op het grondgebied van Confederatie-staat Virginia, waarvan Richmond als hoofdstad fungeerde. Virginia bleef vier jaar een heftig strijdtoneel, met veel bloedige gevechten. Gaandeweg werd duidelijk dat de Confederatie niet was opgewassen tegen de slagkracht van de noorderlingen én hun blokkade van de zuidelijke havens, die de in- en uitvoer van het Zuiden goeddeels lamlegde. De zuidelijke legers werden niet alleen teruggedrongen op een krimpend territorium, ze moesten ook steeds meer bevoorradingsstations prijsgeven. Generaal Lee, opperbevelhebber van de zuidelijken, zag zich uiteindelijk genoodzaakt om vanuit het zwaar gehavende Richmond een doorbraak te forceren naar het bevoorradingsstation van Appomattox in Centraal Virginia. Op weg daarheen leden de Virginians opnieuw zware verliezen door de guerrilla- tactiek van de noordelijken. En bij de nadering van Appomattox bleek dat het noordelijke leger het spoorwegstation, de goederentreinen en de opgeslagen voorraden had veroverd. Generaal Lee zag in dat zijn uitgeputte leger volstrekt kansloos was tegenover de noordelijke overmacht in Appomattox. Hij vroeg om een ontmoeting met generaal Grant, waarna de zuidelijke overgave snel een feit was. Grant en Lee, beroepsmilitairen met groot respect voor elkaar, begrepen dat een vernedering van de zuidelijken absoluut moest worden voorkomen. Dat zou de gemoederen in de jonge natie nog vele, vele jaren verscheuren. Op 9 april 1865 tekenden beide bevelhebbers de overgavedocumenten in het huis van Wilmer McLean in Appomattox Courthouse, een minuscule nederzetting ten oosten van het treinstation. En op 12 april vond hier de ceremoniële overgave plaats. De Virginians leverden hun wapens in, alle militairen kregen een vrijgeleide – haastig gedrukt op de handpers in het postkantoortje van Appomattox Courthouse. En bij de afmars van de zuidelijken verkondigde generaal Grant: ‘The rebels are our countrymen again’. De noordelijken stonden in lange rijen langs de weg en salueerde voor de vroegere vijanden. ‘Honor answering honor’, zo heette het. De oorlog was voorbij, de natie kon haar wonden likken en de draad weer oppakken. Het was snel business as usual, met verrassend weinig ruimte of aandacht voor verzoening, verwerking van en reflectie op de oorlog en de spanningen die eraan ten grondslag lagen. Appomattox Courthouse National Historical Park is een indrukwekkende reconstructie van het vroegere plaatsje. Hier spreekt het verleden, sober, zonder verheerlijking of borstklopperij, terwijl het einde van de burgeroorlog indrukwekkend tot leven komt. Inderdaad: inzicht verschaffen en herdenken kan de U.S. National Park Service als geen ander. Ook de bezoekende Amerikanen zijn zichtbaar onder de indruk van dit vrij onbekende National Historical Park en haar bijzondere plek in de geschiedenis van de Verenigde Staten. 

Het serene park in het zacht glooiende landschap contrasteert overigens sterk met het uitgewoonde, met planken dichtgetimmerde centrum van het stadje Appomattox. De stadskern heeft geleden onder de stoomwals van nieuwe commerciële activiteiten langs de snelweg, die de lokale middenstand in kleine centra overal in de VS in hoog tempo doen verdwijnen. 

BRONNEN 

• Mc Pherson, J. 1988.  Battle Cry of Freedom. Oxford University Press.
• Meinig, D.W. 1986. The Shaping of America. A Geographical Perspective of 500 Years of History.  Volume 3, Transcontinental America,1850-1915. New Haven/London: Yale University Press.
• Murray, W. & W. Wei-Siang Hsieh 2016. A Savage War: A Military History of the Civil War.  Princeton University Press. 
• Norton, M.B. et al. 2014. A People and a Nation. A History of the United States. Boston/New York: Houghton Mifflin Company.
• Pater, B. de & O. Verkoren (red.) 2007. Noord-Amerika. Een geografie van de Verenigde Staten   en   Canada. Assen: Van Gorcum. 
• Southall  Freeman, D. 1936. Lee, a Biography. New York: Charles Scribner Sons . 
• Waugh, J. 2013. U.S. Grant: American Hero, American Myth. Chapel Hill: University of North Carolina Press.